บ้านกลอนน้อย - กลอนสบายๆ สไตล์ลิตเติลเกิร์ล

ห้องเรียน => ห้องศึกษา กาพย์ โคลง ร่าย => ข้อความที่เริ่มโดย: Black Sword ที่ 25, ตุลาคม, 2561, 12:10:16 AM



หัวข้อ: - โคลงจัตวาทัณฑี -
เริ่มหัวข้อโดย: Black Sword ที่ 25, ตุลาคม, 2561, 12:10:16 AM
(http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/24.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=868)


                กระทู้ที่เกี่ยวข้อง - โคลงปฐมทัณฑี คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=11093.msg40504#msg40504)
                                         - โคลงตรีเพชรทัณฑี (โคลงตรีพิธพรรณ) คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=11090.msg40493#msg40493)


โคลงจัตวาทัณฑี

          โคลงจัตวาทัณฑี   เป็นโคลงสี่ประเภทหนึ่ง  ลักษณะบังคับและการประพันธ์ เหมือนโคลงสี่สุภาพคลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6280.msg21576#msg21576)  ทุกอย่าง  จะต่างกันก็เพียงในบาทที่สอง ที่เลื่อนคำรับสัมผัสจากคำที่ห้า  มาแป็นคำที่สี่ (จัตวา) แทน  เท่านั้น (อย่างเส้นแสดงในผัง)
          ดังคำอธิบายของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวที่ทรงอธิบายไว้ในพระบรมราชาธิบายในการประพันธ์ไว้ว่า  "โคลงแบบนี้  ที่แปลกกับโคลงสี่สุภาพอยู่ก็เพียงในบาทที่ ๒ ซึ่งสัมผัสไปตกอยู่ที่คำที่ ๔ แทนคำที่ ๕ เท่านั้น"   หรือในหนังสือโคลงกลอนของครูเทพ (เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี) ที่อธิบายไว้ว่า "โคลงจัตวาทัณฑี-เหมือนโคลงสุภาพ แต่บาท ๒ คำที่ ๔ รับสัมผัสกับคำที่ ๗ บาทต้น แทนคำที่ ๕"  นั่นเอง เช่น

          โคลงหนึ่งนามแจ้งจัต- ..............วาทัณ ฑีฤๅ
          บังคับรับกันแสดง ....................อย่างพร้อง
          ขบวรแบบแยบยลผัน ...............แผกชนิด อื่นเอย
          ที่สี่บทสองคล้อง .......................ท่อนท้ายบทปถม ฯ
                                                                    (จินดามณี)

          พระปิ่นบรมนาถเจ้า..................จอมกระวี
          วรรณรูปรังสีแสง.......................โชติช่วง
          ดำรัสมธุระคำภีร์........................ธรรมโมตม์
          เสทธิสู่นฤพานหล้วง..................ฝั่งโพ้นไภยสูญ ฯ
                                                                    (จินดามณี)

          ทรามรักษ์ฤๅราษร้าง.................แรมสมร
          ยามหลับลืมนอนคนึง................นึกพร้อง
          ความรักษ์เร่งอาวรณ์.................วายคิด ฤๅแม่
          นึกชื่อนึกโฉมน้อง......................นึกน้ำนำขบวน ฯ
                                                                   ขุนธนสิทธิ์ (โคลงจารึกวัดพระเชตุพนฯ)

          ส่ายใบโบกระบัดเจ้า.................เมืองตรัง
          คือพัดโบกบังสูรย์......................สง่าป้อง
          หมากหอมหมากแดงดัง.............แดงชาด
          ขาวผ่องพวงเงินต้อง..................แตกเส้นแดงสี ฯ
                                                                   (ชักม้าชมเมือง : เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์)

          ไหว้พระมรกตแก้ว.....................ไกวัล
          เหนือบุษบกบัลลังก์...................มาศล้วน
          ทึบแท่งพระพุทธธรร-.................มาเทียบ
          ลอยพระเบญจาถ้วน.................ถัดชั้นชุกชี ฯ
                                                                   (ชักม้าชมเมือง : เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์)
        
          เสด็จเสวยศวรรเยศอ้าง............ไอศูรย์ สรวงฤๅ
          เย็นพระยศปูนเดือน..................เด่นฟ้า
          เกษมสุขส่องสมบูรณ์................บานทวีป
          สว่างทุกข์ทุกธเรศหล้า..............แหล่งล้วนสรรเสริญ ฯ
                                                                    (ลิลิตตะเลงพ่าย)

          สงครามพึ่งแผกแพ้...................เสียที
          เเตกเมื่อต้นปีไป........................ห่อนช้า
          บร้างกระลับมี...........................มาขวบ นี้เลย
          มีก็มีปีหน้า................................แน่แท้กูทาย ฯ   
                                                                    (ลิลิตตะเลงพ่าย)
          
          สองนายสนองนาถถ้อ...............ไปมา
          พระหากเจรจาใจ......................จอดน้อง
          หัวใจหนึ่งโหยหา.......................สองเพื่อน แพงนา
          ใจหนึ่งนึกนางห้อง....................หนุ่มหน้าพระสนม ฯ
                                                                    (ลิลิตพระลอ)

          ผิวไข้พูลพยาธิไซร้.....................ยาหาย ง่ายนา
          ไข้หลากทั้งหลายใคร................ช่วยได้
          ไข้ใจแต่จักตาย.........................ดีกว่า ไส้นา
          สองพี่นึกในไว้...........................แต่ถ้าเผาเผือ ฯ
                                                                    (ลิลิตพระลอ)

          ให้ท้าวนฤโทษข้า.......................ขับหนี
          ลูกราชสีพีกลัว..........................ไพร่ฟ้า
          พลเมืองบดูดี.............................ดาลเคียด
          กระเหลียดลับลี้หน้า.................อยู่สร้างแสวงบุญ ฯ
                                                                    (มหาชาติคำหลวง)

          เมื่อนั้นพระบาทไท้.....................จอมจักร
          จะไถ่หลานรักสนอง...................ช่วงไช้
          ทองพันสิ่งสินชัก........................ประสาท
          แลสิ่งแลร้อยให้.........................แก่เถ้าชูชก โสดแล ฯ
                                                                    (มหาชาติคำหลวง)

          อย่าตีงูเพื่อให้.............................แก่กา
          งูจะกัดหาผล.............................ไป่ได้
          อย่าตีเพื่อห้ามหมา.....................หอนเห่า
          เหมือนจะยิ่งยุให้........................เห่าเฮ้ารำคาญ ฯ
                                                                 (สุภาษิตพระร่วงคำโคลง)

          ชาญชัยไหวพริบล้วน.................แหลมหลัก
          เลิศหมากรุกนักเลง...................นักรู้
          ผลสำเร็จจำจัก..........................บรรลุ เจียวแล
          สมส่วนสามารถกู้......................กิจรู้ระวังการ
                                                                    (โคลงกลอนของครูเทพ)

          โคลงสี่จัตวาทัณฑี   ในวรรณกรรมต่าง ๆ มักมีปรากฏเพียงแทรกไว้ในโคลงสี่สุภาพเป็นระยะ ๆ ไม่พบเห็นนิยมแต่งเป็นเรื่องเฉพาะใด ๆ  

                  บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
                  - Black Sword -
                  (หมู มยุรธุชบูรพา)

                               (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/AJ.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1468)
                                   • กลับสู่หน้า สารบัญ โคลง  คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14132.msg51411#msg51411)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14615.msg53012#msg53012)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14135.msg51426#msg51426)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน ฉันท์  คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14138.msg51433#msg51433)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6689.msg22951#msg22951)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6688.msg22950#msg22950)
                                   • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=7715.msg27482#msg27482)
                                 (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/AJ.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1468)