บ้านกลอนน้อย - กลอนสบายๆ สไตล์ลิตเติลเกิร์ล

ห้องเรียน => ห้องศึกษา กาพย์ โคลง ร่าย => ข้อความที่เริ่มโดย: Black Sword ที่ 28, ตุลาคม, 2561, 11:09:58 PM



หัวข้อ: - โคลงสองสุภาพ -
เริ่มหัวข้อโดย: Black Sword ที่ 28, ตุลาคม, 2561, 11:09:58 PM
(http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/9k.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=876)


                กระทู้ที่เกี่ยวข้อง - โคลงสามสุภาพ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=11103.msg40548#msg40548)
                                         - โคลงสี่สุภาพ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6280.msg21576#msg21576)
                                         - โคลงกระทู้ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6279.msg21569#msg21569)

โคลงสองสุภาพ

          โคลงสองสุภาพ  มีกำหนดพื้นฐานคือ  บาทคณะ  คำเอก  คำโท   คำสัมผัส  คำสร้อย  ดังนี้

๑)  บาทคณะ และจำนวนคำ
                โคลงสองสุภาพ  หนึ่งบทมี ๒ บาท  ดังนี้ (ดูผังด้านบนประกอบ)

                         บาทที่ ๑  มีหนึ่งวรรค  มีจำนวนคำ ๕  คำ
                         บาทที่ ๒  มี  ๙  คำ   แบ่งเป็นสองวรรค  คือ วรรคหน้า ๕ คำ   วรรคหลัง ๔ คำ (อาจเสริมคำสร้อยท้ายบาทสองได้อีก  ๒  คำ)

                หมายเหตุ  :  สำหรับคำมูลที่เป็นลหุแท้  เช่น  ขบวน  แสดง  พิรุธ  โพยม  สามารถนับเป็น ๑ คำ หรือ ๒ คำก็ได้  ตามใจผู้แต่ง  


๒)  คำสัมผัส
                โคลงสองสุภาพ  มีสัมผัสบังคับแห่งเดียวคือ  คำที่ ๕  ของบาทที่หนึ่ง  ส่งสัมผัสสระไปยังคำที่ ๕  ของบาทที่สอง  เช่น

                              ๐  โคลงสี่มีฉบับไว้
                              หนึ่งเรียกโคลงสองให้ .....................ปราชรู้ดูนิพนธ์ ฯ
                                                                                              (จินดามณี)


๓)  คำเอก  คำโท
                โคลงสองสุภาพ  ในหนึ่งบทกำหนดตำแหน่งบังคับให้มีคำที่มีรูปเอก  และ  คำที่มีรูปโท  ไว้อย่างละ  ๓  แห่ง  ดังนี้  (ดูผังด้านบนประกอบ)
                         บาทที่ ๑   คำที่ ๔ เป็นคำเอก   คำที่ ๕ เป็นคำโท
                         บาทที่ ๒   คำที่ ๒ กับ ๖  เป็นคำเอก  คำที่ ๕ กับ ๗  เป็นคำโท

                หมายเหตุ  :  ตำแหน่งบังคับคำเอก  สามารถใช้คำตายแทนคำเอกได้  เช่น

                              ๐  หลายกลยลเยี่ยงตั้ง
                              แต่งอย่าพึงพลาดพลั้ง .....................ถูกถ้วนขบวรบท  แบบนา ฯ
                                                                                              (จินดามณี)

** การบังคับตำแหน่ง เอก-โท   ไว้แต่ละวรรคเช่นนี้ในโคลง  ก็เพื่อทำให้โคลงเกิดน้ำหนักเสียงในจุดนั้น ๆ  ซึ่งไม่ต้องการเสียงสามัญ  ทำให้เกิดเสียงเอก โท ตรี สลับกันไปอย่างมีระดับ ฉะนั้น ผู้เขียนโคลงควรดึงจุดนี้ออกมาใช้เพื่อสร้างเสน่ห์ให้โคลง


    ๓.๑  การใช้เอกโทษ-โทโทษ
                รายละเอียดเรื่องคำเอกโทษ  คำโทโทษที่ใช้ในโคลง  คลิกอ่านได้ ที่นี่ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6280.msg21581#msg21581)


๔)  คำสร้อย
                รายละเอียดเรื่องคำสร้อยที่ใช้ในโคลง  คลิกอ่านได้ ที่นี่ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6280.msg21579#msg21579)
                โคลงสองสุภาพ  หากเนื้อความยังไม่สิ้นกระแส สามารถใช้สร้อยต่อท้ายบาทที่สองเสริมความให้จบกระแสได้ เช่น

                              ๐  สองสุริยพงศ์ผ่านหล้า
                              ขับคเชนทร์บ่ายหน้า ..................... แขกเจ้าจอมตะเลง  แลนา ฯ   

                              ๐  ไป่เกรงประภาพเท่าเผ้า
                               พักตร์ท่านผ่องฤๅเศร้า ................. สู้เสี้ยนไป่หนี  หน้านา ฯ
                                                                                              (ลิลิตตะเลงพ่าย)


อนึ่ง     ในการวางรูปแบบการเขียนโคลงสองสุภาพนี้  ผู้เขียนสามารถเขียนเรียงต่อเนื่องกันไปเป็นบันทัดเดียวก็ได้   คือ

                     ๐  โคลงสี่มีฉบับไว้     หนึ่งเรียกโคลงสองให้      ปราชรู้ดูนิพนธ์ ฯ
                     ๐  หลายกลยลเยี่ยงตั้ง     แต่งอย่าพึงพลาดพลั้ง     ถูกถ้วนขบวรบท  แบบนา ฯ

                หรืออาจวางอย่างที่เห็นกันทั่วไปก็ได้  คือ

(http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/7A.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=877)

                             หลายกลยลเยี่ยงตั้ง....................แต่งอย่าพึงพลาดพลั้ง
                             ถูกถ้วนขบวรบท  แบบนา ฯ


  ตัวอย่าง   คำประพันธ์โคลงสองสุภาพ  (แสดงคณะ  คำเอก  คำโท  คำสัมผัส)

                              พระตนกลมแก่นไท้ .....................กรกอดหมอนม่ายไหม้
                         สวาทว้าหัวใจ ฯ
                              เดือนสุทธิใสส่องฟ้า.....................ลอบพิตรเจ้าหล้า
                         ท่านท้าวเสด็จไป ฯ
                                                                                              (ลิลิตพระลอ)

                              เปรมปรีดิ์ปราโมทย์แท้.................เพราะพระโหรหากแก้
                         กล่าวต้องตามฝัน ฯ
                              พระพลันทรงเครื่องต้น.................งามประเสริฐเลิศล้น
                         แหล่งหล้าควรชม     ชื่นนา ฯ
                                                                                              (ลิลิตตะเลงพ่าย)


สัมผัสระหว่างบท
                โคลงสองสุภาพ  ในกรณีแต่งมากกว่า ๑ บทขึ้นไป  มักมีการร้อยโคลง  หรือสัมผัสระหว่างบท คือ  คำสุดท้ายของบทก่อนหน้า (ไม่นับคำสร้อย)  ส่งสัมผัสสระไปยังคำที่ ๑ ,๒ หรือ ๓ ในบาทแรกของบทต่อไป  เช่น                    

                              เขาว่าคือท่านแท้............................พระปู่เสด็จมาแล้
                         อย่าได้สงกา ฯ
                              มาจะอาราธนปู่เจ้า........................กรประนมตั้งเกล้า
                         กราบไหว้ทั้งหลาย
                              ปรายเข้าตอกดอกไม้.....................ถวายธูปเทียนทองไหว้
                         กราบเกล้าสดุดี ฯ
                              พระมียศยิ่งฟ้า...............................ขอพระเอนดูข้า
                         ท่านให้เห็นองค์   ท่านนา ฯ
                                                                                              (ลิลิตพระลอ)

                              เปรมปรีดิ์ปราโมทย์แท้...................เพราะพระโหรหากแก้
                         กล่าวต้องตามฝัน ฯ
                              พระพลันทรงเครื่องต้น...................งามประเสริฐเลิศล้น
                         แหล่งหล้าควรชม     ชื่นนา ฯ
                              สมเด็จอนุชน้องแก้ว.......................ทรงสุภาภรณ์แพร้ว
                         เพริศพร้อมเพราตา     ยิ่งแฮ ฯ
                                                                                              (ลิลิตตะเลงพ่าย)

                              กรตระกองกอดแก้ว.......................เรียมจักร้างรศแคล้ว
                         คลาศเคล้าคลาสมร ฯ
                              จำใจจรจากสร้อย...........................อยู่แม่อย่าละห้อย
                         ห่อนช้าคืนสม     แม่แล ฯ
                                                                                              (ลิลิตตะเลงพ่าย)

โคลงสองสุภาพ  ในวรรณกรรมต่าง ๆ  มักใช้แต่งร่วมกับคำประพันธ์ประเภทอื่น ๆ เช่น โคลงสามสุภาพคลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=11103.msg40548#msg40548)   โคลงสี่สุภาพคลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6280.msg21576#msg21576)  ร่ายสุภาพ  มักพบเห็นได้ในวรรณกรรมประเภทลิลิตต่าง ๆ  

หนังสืออ้างอิง
- พจนานุกรมศัพท์วรรณกรรมไทย ภาค ฉันทลักษณ์ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (๒๕๕๐)
- ไวยากรณ์ไทย ภาคฉันทลักษณ์ : พระยาอุปกิตศิลปสาร


                  บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
                  - Black Sword -
                  (หมู มยุรธุชบูรพา)

                               (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/AJ.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1468)
                                   • กลับสู่หน้า สารบัญ โคลง  คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14132.msg51411#msg51411)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14615.msg53012#msg53012)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14135.msg51426#msg51426)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน ฉันท์  คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14138.msg51433#msg51433)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6689.msg22951#msg22951)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6688.msg22950#msg22950)
                                   • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=7715.msg27482#msg27482)
                                 (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/AJ.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1468)