บ้านกลอนน้อย - กลอนสบายๆ สไตล์ลิตเติลเกิร์ล

ห้องเรียน => ห้องเรียนฉันท์ => ข้อความที่เริ่มโดย: Black Sword ที่ 11, พฤษภาคม, 2565, 11:07:19 PM



หัวข้อ: - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ -
เริ่มหัวข้อโดย: Black Sword ที่ 11, พฤษภาคม, 2565, 11:07:19 PM
(http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/Ih.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1690)

- อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ -

                อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑     (อิน-ทระ-ลิ-ลา-ตะ-ฉัน)  เป็นฉันท์ ๑ ใน ๕ ที่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ทรงประดิษฐ์ขึ้น โดยนำใช้ในงานนิพนธ์ “เฉลิมเกียรติกษัตรีคำฉันท์”  ที่ทรงพระนิพนธ์ขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๘  และตีพิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๒ ในงานพระศพหม่อมเจ้าหญิงพรรณพิมล วรวรรณ พระธิดาองค์ใหญ่ของท่านเอง   โดยฉันท์อีก ๔ ฉันท์นั้นประกอบไปด้วย  •ภุชงควิเชียรฉันท์ ๑๒ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14274.msg51879#msg51879)   •ภุชพงศ์ฉันท์ ๑๓ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14296.msg51949#msg51949)   •วสันตปยาตฉันท์ ๑๔  คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14283.msg51909#msg51909)   •วสันตวงศ์ฉันท์ ๑๕ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14289.msg51925#msg51925)

๑.) รูปแบบของอินทรลิลาตฉันท์ ๑๑

                หนึ่งบท จะมี ๒ บาท
                แต่ละบาทแบ่งเป็น ๒ วรรค
                วรรคหน้ามี ๕ พยางค์ ........ วรรคหลังมี ๖ พยางค์
                (รวมเป็น ๑๑ พยางค์ในหนึ่งบาท)

๒.) ลักษณะบังคับ ครุ - ลหุ  (ดูผังด้านบนประกอบ)

                ครุ-ลหุ แต่ละบาทจะมีลักษณะ คือ

              ครุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ .................. ลหุ-ครุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ

                โดยแต่ละบาท  จะแบ่งจังหวะการอ่านเป็น  ๒ - ๓ .......... ๓ - ๓    เหมือนกันทุกบาท

๓.) ลักษณะการส่งสัมผัส  (ดูผังด้านบนประกอบ)

           - สัมผัสภายในบท -

                คำสุดท้ายของวรรคแรก  เชื่อมสัมผัสไปยังคำที่ ๓  ของวรรคที่ ๒
                คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒  ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓
                ส่วนวรรคที่สี่เป็นอิสระ

           - สัมผัสระหว่างบท -

               หากแต่งมากกว่า ๑ บท
               ให้คำสุดท้ายของบทก่อนหน้า   ส่งสัมผัสไปที่คำสุดท้ายในวรรคที่  ๒  ของบทต่อไป


- ตัวอย่างคำประพันธ์ -

            - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ -

           ๐ คราเล่น /พนันขัน                  ทหารพลัน/ประชันสวน
           ถือง้าว /และตาวทวน                ละคู่คู่ /ประสู้กัน
           ๐ บ้างตายก็ตายเปล่า               ผิแม้เหล่าพระรางวัล
           เลือดแดงเพราะแทงฟัน             สิเจ็บตนมิพ้นแผล
           ๐ ชนช้างและชนควาย               ละล้วนร้ายมิน่าแล
           คนขับสิยับแบ                           บ่ม้วยเหมือบก็เกือบไป
           ๐ วิ่งแข่งและแรงปล้ำ                ฤ ดำน้ำและลุยไฟ
           โจนร่มละลิ่วไกล                       ประเล่ห์ถานภาจร
           ๐ ทัพดึงสะพรรษา                    สิชนมายุจอมมอญ
           ห่อนทรงพระอาทร                    สิเนหากะนารี
                                                    (เฉลิมเกียรติกษัตรีคำฉันท์ : กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์)

            - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ - (ฉบับพิมพ์เพี้ยนเป็น อินทรลีลาศฉันท์ ๑๑)

           ๐ กู่ก้อง ธ ร้องว่า                      ว่ะกัณหาพระชาลี
           อ้าเจ้าเฉลาศรี                           สวาทสองเสมอมาน
           ๐ แม่มานะมาแล้ว                    ไฉนแก้วมิรับขาน
           ดวงแดก็เดือดดาล                     พระทัยแม่สิหม่นหมอง
           ๐ ก่อนไกล ณ ไรมา                  ก็เห็นหน้า ธ เนืองนอง
           แข่งเคียงและเมียงมอง              จะมารับพระมารดา
           ๐ ชมชวนสำรวนรื่น                   ก็แช่มชื่นมนัสสา
           หมอบกราบ ธ วันทา                 ธุลีบาทสุเบญจางค์
           ๐ ชาลีก็เลือกสรร                      สิผลพรรณนะต่างต่าง
           น้อยนุชแน่งนาง                        ธ นิ่มเนื้อละอองอวล
           ๐ เฝ้าวอนฉะอ้อนอ้อน              ก็ก่ายกรและรบกวน
           เหือดแห้งละห้อยหวน                สิโหยหาเพราะหิวนม
           ๐ ขึ้นเข่าพระเพลาพลาง            ฉลาดข้างเฉลียวชม
           ซี้ซิกระริกสม                             ประสาเด็กดรุนวัย
                                                    (มหาชาติคำฉันท์ : ฉันท์ ขำวิไล)

           - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ -

           ๐ จึงกุมภโฆสก                        มโนตกตลึงหลง
           หวาดจิตร์พินิจปลง                   อนาถโอ้นะอกเรียม
           ๐ พร่ำพูดพจีแจง                      ขนิษฐ์แน่งอุราเกรียม
           โธ่เอ๋ยก็จนเจียม                       ประกอบกรรมลำบากเข็ญ
           ๐ ได้มาก็เลี้ยงเจ้า                     นะกาลเช้าและย่ำเย็น
           ทรัพย์ไหนจะได้เป็น                  ประโยชน์อยู่ประกอบการ
           ๐ โฉมเยาว์เฉลาศรี                   ก็ทำทีตะลีลาน
           เร่งรีบนะเถิดท่าน                      แสวงมากระทำเสีย
           ๐ หาไม่จะฉิบหาย                    จะวอดวายกะลูกเมีย
           พลัดพรากประจากเสีย              เพราะอาชญาพระทรงธรรม์
           ๐ ความเกรงก็หวลถึง                คนึงซึ่ง ณ ทรัพย์อัน
           ฝังอยู่พนาวัน                            ก็ต้องจำจะนำมา
           ๐ เพื่อพ้นประกาศิต                  มหันต์ฤทธิโอฬาร์
           นำทรัพย์ทินั้นมา                      นะสมควรประกอบงาน
           ๐ มอบให้วิลัยงาม                    กระทำตามพระโองการ
           โฉมเจ้ายุพาพาล                       ก็ซ่อนส่งพระราชา
                                                    (กายนคร : ฉันท์ ขำวิไล)

            - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ -

           ๐ โจรแสนเกษมจิตร์                 กมลคิดจะหนีไป
           จึงปลอบอนุชให้                       วิตกคลายมิสงกา
           แล้วข้ามชลาสินธุ์                      ลุถึงถิ่น ณ ฟากปาร์
           จึงเผยเฉลยวา-                         ทะเย้ยหยันรำพันขาน
           ๐ "อ้านางสอางลักษณ์              ประไพภักตร์บุหลันปาน
           ส่วนจิตร์สิสามานย์                   ประดุจชาติสุวานดง
           ๐ หล่อนตัดสลัดสา-                  มิ เก่ามาสมัครตรง
           ตัวฉันจะมั่นคง                         ประดุจไขไฉนอร
           ๐ หากเรียมประจงจัก                สมานรักสโมสร
           สมสู่กะบังอร                            นิวาสสองประคองเนา
           ๐ วันหนึ่งอนงค์คง                    มนัสปลงประหารเรา
           เหตุว่ากมลเยา-                         วเรศนั้นมิยั่งยืน
           ๐ ตัวเรียมจะขอลา                    อนุชคลาคระไลคืน-
           คามเขตนิเวสน์ผืน                     กมลไปเพราะใจนวล
           ๐ นุชจงเกษมสุข                       นิราศทุกข์อุบัติกวน
           ปวงภัยพิบัติมวล                       นะคลาดแคล้วมิแผ้วพาน"

                                                    (จูฬธนุคคหบัณฑิตคำฉันท์ : พระเทพสุเมธี (ส. วิเศษโกสิน))

           - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ -

           ๐ ไทยยุดพระพุทธศาสน์           ประจำชาติประสาทสันติ์
           เทิดท้นกมลอัญ-                       ชลีบาทบ่คลาดคลาย
           ๐ ไทยเนืองประเทืองพัฒน์         เพราะไตรรัตน์จรัสฉาย
           ไทยรัถวิบัติวาย                         เพราะพุทธคุณอดุลครอง
           ๐ ยามร้อนก็หย่อนร้าย              มิถึงหายก็คลายหมอง
           ป้องปัดพสกผอง                       นิราสสรรพ์มหันต์ภัย
           ๐ แสงธรรมจำรัสรุ่ง                   กระจ่างจุงพยุงใจ
           ส่องทางสว่างใส                        สะอาดสมอุดมคุณ
           ๐ สังคานุภาว์เพิ่ม                     พิเศษเสริมเฉลิมบุญ
           เลี้ยงหล่อชะลอจุน                    บำเราชาติบำราศพาล
           ๐ ไทยพึงคะนึงพร้อม                ประณตน้อมประนอมมาน
           พึ่งพรหมสมภาร                       พระพุทธ์ศาสน์พิลาสรมย์
                                                    (วีรธรรมคำฉันท์ : จ. สุวรรณทัต)

           - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ -

           ๐ องค์ศาสดาใด                       พระมุ่งนัยสมาทาน
           ชวนชนทำงนการณ์                   ประโยชน์เกื้อมิเกียจกัน
           ๐ เมตตาและอารีย์                   สมัคคีย์มิเดียจฉันท์
           ชนต่างระหว่างพันธุ์                  และต่างด้าวมิร้าวฉาน
           ๐ องค์นั้นสมัญญา                   พระพุทธาพิเศษญาณ
           สัมฤทธิ์พิชิตมาร                      ชะลอชนกะวลธรรม
           ๐ ส่ำสาธุชนใด                        ประพฤตินัยกุศลกรรม
           พุทธานุวัตร์คัม-                        ภิราการพิศาลคุณ
           ๐ ชนใดและชาติใด                  มิใยใครก็เจือจุน
           ตามพจนาสุน-                         ทโรวาทประสาทสาร
           ๐ นามศาสนิกชน                     ประสบผลสุภิญมาน
           ปราชญ์ซร้องสำนองการ            จะสรรเสริญจำเริญเรือง ฯ
                                                    (เทศะแพทย์คำฉันท์ : นายนราภิบาล)

           - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ -

           ๐ ทิ้งนางสอางโฉม                   พธูโทมนัสทรวง
           แดดิ้นถวิลดวง                          หทัยเดือดอดูรดาล
           ๐ โอ้องค์พระทรงฤทธิ์               ไฉนจิตต์มิสงสาร
           ข้าน้อยลห้อยปาน                    ประหนึ่งนอน ณ กองไฟ
           ๐ แต่นี้จะมีทุกข์                       นิราศสุขนิรันดร์ไป
           คับแค้นและแน่นใจ                   เพราะไกลองค์พระทรงศรี
           ๐ หวังพึ่งบรมโพ-                      ธิสมภารบารมี
           มอบกายถวายชีว์                      ณ ใต้เบื้องพระบาทา
           ๐ ชาตินี้มิได้เห็น                       มิได้เป็นพระชายา
           เกิดใหม่ ณ ชาติหน้า                 ก็ขอพบพระภูมี
                                                    (กัฏฐหาริชาดกคำฉันท์ : จันทร์เต็ม)

           - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ -

           ๐ ในห้องระโหฐาน                   มลักลาน ณ ดวงแด
           แขวนม่านวิจิตรแพร                  และแต่งฉากกระจกเงา
           ๐ ทรงโปรดประทับมอง            พินิจจ้อง ณ รูปเฉลา
           สวยเลิศและเพริศเพรา              ประจักษ์เงากระจกฝัน
           ๐ ยืนเพ่งและนั่งพิศ                  ประเจิดจิตผยองครัน
           สงสัย "เอ๊ะ! ใครกัน                  จะสวยทันกะกูนา"
                                                    (อติรูปคำฉันท์ : หม่อมหลวงหญิงประมูลมาศ อิศรางกูร)

           - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ -

           ๐ ทูลเรื่องถวายไชย-                 กุมารไปละเอียดความ
           ได้พบประสบตาม                     คดีพุทธรูปศรี
           ๐ อิ่มใจพระไชยเจ้า                  ก็เร่งเร้าอำมาตย์มี
           เชิญพุทธรูจี                              ประดิษฐานะเวียงเรา
           ๐ เร่งสร้างวิหารแล้ว                  พระแก้วเชิญสถิตย์เนา
           ขัดสีฉวีเงา                                ประดุจเดิมและเสริมภูล
           ๐ รางวัลประทานพราน             ศฤงคารบรีบูรณ์
           ยศศักดิ์อนูกูล                           นิษาทสองเกษมศานติ์
           ๐ แลบ้านนิษาทสอง                 กุมารปองถวายทาน
           เปนส่วยพิชิตมาร                      พระแก้วบุษยะรูจี
                                                    (ฉันท์พุทธปฏิมาสดุดี)

บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
- Black Sword -
(หมู มยุรธุชบูรพา)

 
                              (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/AJ.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1468)
                                    • กลับสู่หน้า สารบัญ ฉันท์ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14138.msg51433#msg51433)
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14615.msg53012#msg53012)
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14135.msg51426#msg51426)
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลง คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14132.msg51411#msg51411)
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6689.msg22951#msg22951)
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6688.msg22950#msg22950)
                                    • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=7715.msg27482#msg27482)
                               (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/AJ.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1468)