หัวข้อ: กาพย์พระไชยสุริยา
เริ่มหัวข้อโดย: ลิตเติลเกิร์ล ที่ 03, เมษายน, 2559, 08:39:58 AM
(https://i.ibb.co/3y8sk5s/suntornphu1.jpg) (https://imgbb.com/)
กาพย์พระไชยสุริยา เป็นแบบเรียนสำหรับใช้เป็นบทเรียนเขียนอ่านของหม่อมเจ้าพระองค์น้อย ๆ ที่สุนทรภู่แต่งขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๓ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ประมาณปี พ.ศ. ๒๓๘๓ – ๒๓๘๕ ขณะที่บวชเป็นพระอยู่ที่วัดเทพธิดาราม เป็นกาพย์ซึ่งแทรกความรู้เกี่ยวกับภาษาไทย ในเรื่องมาตราตัวสะกด ตั้งแต่ แม่ ก กา ตามด้วย แม่กน แม่กง แม่กก แม่กด แม่กบ แม่กม จนถึงแม่เกย ตามลำดับ ลักษณะการประพันธ์แบบกาพย์ประเภทต่างๆ คือ กาพย์ยานี 11 กาพย์ฉบัง 16 และกาพย์สุรางคนางค์ 28 และยังได้สอนศีลธรรมในด้านความผิดชอบชั่วดี และแสดงผลการกระทำไว้อย่างชัดเจน
ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ ๕ เมื่อมีการจัดตั้งโรงเรียนหลวงขึ้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้พระยาศรีสุนทรโวหาร ( น้อย อาจารยางกูร ) จัดทำแบบเรียนภาษาไทยขึ้นชุดหนึ่งมี ๖ เล่มคือ มูลบทบรรพกิจ วาหนิติ์นิกร อักษรประโยค สังโยคพิธาน ไวพจน์พิจารณ์ พิศาลการันต์ และในหนังสือมูลบทบรรพกิจ พระยาศรีสุนทรโวหารได้นำกาพย์เรื่องพระไชยสุริยาของสุนทรภู่มาแทรกไว้ เพื่อให้เด็กหัดอ่านและเขียนหนังสือได้ถูกต้องและคล่องแคล่วด้วย
เนื้อหาของกาพย์พระไชย์สุริยานั้น กล่าวไว้ว่าพระไชยสุริยาเป็นกษัตริย์ครองเมืองสาวัตถีมีมเหสีชื่อสุมาลี บ้านเมืองอุดมสมบูรณ์ และเป็นสุขมาช้านานจนกระทั่งเมื่อข้าราชบริพารและผู้มีอำนาจพากันลุ่มหลงในอบายมุข และเที่ยวข่มเหงราษฎรจนเดือดร้อนไปทั่ว ในที่สุดน้ำป่าก็ไหลบ่าท่วมเมืองจนผู้คนล้มตาย ผู้ที่มีชีวิตรอดก็หนีออกจากเมืองไป ทิ้งสาวัตถีกลายเป็นเมืองร้าง
พระไชยสุริยาพามเหสีและข้าราชบริพารหนีลงเรือสำเภาออกจากเมืองแต่ถูกพายุใหญ่ พัดเรือแตก พระไชยสุริยากับนางสุมาลีว่ายน้ำไปขึ้นฝั่งแล้วรอนแรมไปในป่า พระดาบสรูปหนึ่งเข้าฌานเห็นพระไชยสุริยากับนางสุมาลีต้องทนทุกข์ทรมานก็เวทนา เพราะเห็นว่าพระไชยสุริยาทรงเป็นกษัตริย์ที่ดี แต่ประสบเคราะห์กรรมเพราะหลงเชื่อเสนา อำมาตย์ จึงเทศนาโปรดจนทั้งสองศรัทธาและบำเพ็ญธรรมจนได้ไปเกิดบนสวรรค์[/size] - กวีนิพนธ์อื่นของสุนทรภู่ - • นิราศเมืองแกลง คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6421.msg22104#msg22104) • นิราศภูเขาทอง คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6778.msg23507#msg23507) • นิราศพระประธม คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6883.msg23958#msg23958) • นิราศพระบาท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6952.msg24292#msg24292) • โคลงนิราศสุพรรณ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6990.msg24470#msg24470) • สุภาษิตสอนหญิง คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=7167.msg25247#msg25247)
(https://i.ibb.co/F09bQgm/linie-0250-2.png) (https://imgbb.com/)
• กลับสู่ห้องหนังสือบ้านกลอนน้อย คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6682.msg22935#msg22935)
(https://i.ibb.co/F09bQgm/linie-0250-2.png) (https://imgbb.com/)
หัวข้อ: Re: กาพย์พระไชยสุริยา
เริ่มหัวข้อโดย: ลิตเติลเกิร์ล ที่ 03, เมษายน, 2559, 08:49:53 AM
กาพย์พระไชยสุริยา ผู้แต่ง : สุนทรภู่
แม่ ก. กา ยานี ๑๑
๐ สาธุสะจะขอไหว้ พระศรีไตรสรนา พ่อแม่แลครูบา เทวดาในราศี ๐ ข้าเจ้าเอา ก ข เข้ามาต่อ ก กา มี แก้ไขในเท่านี้ ดีมิดีอย่าตรีชา ๐ จะร่ำคำต่อไป พอฬ่อใจกุมารา ธรณีมีราชา เจ้าพาราสาวะถี ๐ ชื่อพระไชยสุริยา มีสุดามะเหษี ชื่อว่าสุมาลี อยู่บูรีไม่มีไภย ๐ ข้าเฝ้าเหล่าเสนา มีกริยาอะฌาสัย พ่อค้ามาแต่ไกล ได้อาศัยในพารา ๐ ไพร่ฟ้าประชาชี ชาวบูรีก็ปรีดา ทำไร่เขาไถนา ได้เข้าปลาแลสาลี ๐ อยู่มาหมู่ข้าเฝ้า ก็หาเยาวนารี ที่หน้าตาดีดี ทำมโหรีที่เคหา ๐ ค่ำเช้าเฝ้าสีซอ เข้าแต่หอล่อกามา หาได้ให้ภริยา โลโภพาให้บ้าใจ ๐ ไม่จำคำพระเจ้า เหไปเข้าภาษาไสย ถือดีมีข้าไท ฉ้อแต่ไพร่ใส่ขื่อคา ๐ คะดีที่มีคู่ คือไก่หมูเจ้าสุภา ใครเอาเข้าปลามา ให้สุภาก็ว่าดี ๐ ที่แพ้แก้ชนะ ไม่ถือพระประเวณี ขี้ฉ้อก็ได้ดี ไล่ด่าตีมีอาญา ๐ ที่ซื่อถือพระเจ้า ว่าโง่เง่าเต่าปูปลา ผู้เฒ่าเหล่าเมธา ว่าใบ้บ้าสาระยำ ๐ ภิกษุสะมะณะ เล่าก็ละพระสธรรม คาถาว่าลำนำ ไปเร่ร่ำทำเฉโก ๐ ไม่จำคำผู้ใหญ่ ศรีษะไม้ใจโยโส ที่ดีมีอะโข ข้าขอโมทนาไป ๐ พาราสาวะถี ใครไม่มีปราณีใคร ดุดื้อถือแต่ใจ ที่ใครได้ใส่เอาพอ ๐ ผู้ที่มีฝีมือ ทำดุดื้อไม่ซื้อขอ ใล่คว้าผ้าที่คอ อะไรล่อก็เอาไป ๐ ข้าเฝ้าเหล่าเสนา มิได้ว่าหมู่ข้าไทย ถือน้ำร่ำเข้าไป แต่น้ำใจไม่นำพา ๐ หาได้ใครหาเอา ไพร่ฟ้าเศร้าเปล่าอุรา ผู้ที่มีอาญา ไล่ตีด่าไม่ปราณี ๐ ผีป่ามากระทำ มรณะกำม์ชาวบูรี น้ำป่าเข้าธานี ก็ไม่มีที่อาไศรย ๐ ข้าเฝ้าเหล่าเสนา หนีไปหาพาราไกล ชีบาล่าลี้ไป ไม่มีใครในธานี
ฉบัง ๑๖
๐ พระไชยสุริยาภูมี พาพระมเหษี มาที่ในลำสำเภา ๐ เข้าปลาหาไปไม่เบา นารีที่เยาว์ ก็เอาไปในเภตรา ๐ เถ้าแก่ชาวแม่แซ่มา เสนีเสนา ก็มาในลำสำเภา ๐ ตีม้าฬ่อช่อใบใส่เสา วายุพยุเพลา สำเภาก็ใช้ใบไป ๐ เภตรามาในน้ำไหล ค่ำเช้าเปล่าใจ ที่ในมหาวารี ๐ พะสุธาอาไศรยไม่มี ราชานารี อยู่ที่พระแกลแลดู ๐ ปลากะโห้โลมาราหู เหราปลาทู มีอยู่ในน้ำคล่ำไป ๐ ราชาว้าเหว่หฤทัย วายุพาคลาไคล มาในทะเลเอกา ๐ แลไปไม่ปะพะสุธา เปล่าใจนัยนา โพล้เพล้เวลาราตรี ๐ ราชาว่าแก่เสนี ใครรู้คะดี วารีนี้เท่าใดนา ๐ ข้าเฝ้าเล่าแก่ราชา ว่าพระมหา วารีนี้ไซ้ใหญ่โต ๐ ไหลมาแต่ในคอโค แผ่ไปใหญ่โต มะโหฬาร์ล้ำน้ำไหล ๐ บาฬีมิได้แก้ไข ข้าพเจ้าเข้าใจ ผู้ใหญ่ผู้เฒ่าเล่ามา ๐ ว่ามีพระยาสกุณา ใหญ่โตมะโหฬาร์ กายาเท่าเขาคีรี ๐ ชื่อว่าพระยาสัมพาที ใครรู้คะดี วารีนี้โตเท่าใด ๐ โยโสโผผาถาไป พอพระสุริไสย จะใกล้โพล้เพล้เวลา ๐ แลไปไม่ปะพสุธา ย่อท้อรอรา ชีวาก็จะประลัย ๐ พอปลามาในน้ำไหล สกุณาถาไป อาไศรยที่ศีร์ษะปลา ๐ ฉะแง้แลไปไกลตา จำของ้อปลา ว่าขอษะมาอะไภย ๐ วารีที่เราจะไป ใกล้หรือว่าไกล ข้าไหว้จะขอมรคา ๐ ปลาว่าข้าเจ้าเยาวะภา มิได้ไปมา อาไศรยอยู่ต่อธรณี ๐ สกุณาอาไลยชีวี ลาปลาจรลี สู่ที่ภูผาอาไศรย ๐ ข้าเฝ้าเล่าแก่ภูวไนย พระเจ้าเข้าใจ ฤไทยว้าเหว่เอกา ๐ จำไปในทะเลเวรา พายุไหญ่มา เภตราก็เหเซไป ๐ สมอก็เก่าเสาใบ ทะลุปรุไป น้ำไหลเข้าลำสำเภา ๐ ผีน้ำซ้ำไต่ใบเสา เจ้ากำม์ซ้ำเอา สำเภาระยำคว่ำไป ๐ ราชาคว้ามืออรไทย เอาผ้าสะไบ ต่อไว้ไม่ไกลกายา ๐ เถ้าแก่เชาแม่เสนา น้ำเข้าหูตา จระเข้เหราคร่าไป ๐ ราชานารีร่ำไร มีกำม์จำใจ จำไปพอปะพะสุธา ๐ มีไม้ไทรใหญ่ใบหนา เข้าไปไสยา เวลาพอค่ำรำไร
|
หัวข้อ: Re: กาพย์พระไชยสุริยา
เริ่มหัวข้อโดย: ลิตเติลเกิร์ล ที่ 04, เมษายน, 2559, 08:49:33 AM
แม่กน สุรางคนางค์ ๒๘
๐ ขึ้นใหม่ใน กน ก กา ว่าปน ระคนกันไป เอ็นดูภูธร มานอนในไพร มณฑลต้นไทร แทนไพชยนต์สถาน
๐ ส่วนสุมาลี วันทาสามี เทวีอยู่งาน เฝ้าอยู่ดูแล เหมือนแต่ก่อนกาล ให้พระภูบาล สำราญวิญญา
๐ พระชวนนวลนอน เข็ญใจไม้ขอน เหมือนหมอนแม่นา ภูธรสอนมนต์ ให้บ่นภาวนา เย็นค่ำร่ำว่า กันป่าไภยพาล
๐ วันนั้นจันทร มีดารากร เป็นบริวาร เห็นสิ้นดินฟ้า ในป่าท่าธาร มาลีคลี่บาน ใบก้านอรชร
๐ เย็นฉ้ำน้ำฟ้า ชื่นชะผะกา วายุพาขจร สาระพันจันทน์อิน รื่นกลิ่นเกสร แตนต่อคลอร่อน ว้าว่อนเวียนระวัน
๐ จันทราคลาเคลื่อน กระเวนไพรไก่เถื่อน เตือนเพื่อนขานขัน ปู่เจ้าเขาเขิน กู่เกริ่นหากัน สินธุพุลั่น ครื้นครั่นหวั่นไหว
๐ พระฟื้นตื่นนอน ไกลพระนคร สะท้อนถอนฤไทย เช้าตรู่สุริยน ขึ้นพ้นเมรุไกร มีกำม์จำไป ในป่าอารัญ
|
หัวข้อ: Re: กาพย์พระไชยสุริยา
เริ่มหัวข้อโดย: ลิตเติลเกิร์ล ที่ 05, เมษายน, 2559, 09:53:44 PM
แม่กง ฉบัง ๑๖
๐ ขึ้นกงจงสำคัญ ทั้งกนปนกัน รำพันมิ่งไม้ในดง ๐ ไกรกร่างยางยูงสูงระหง ตะลิงปลิงปริงประยงค์ คันทรงส่งกลิ่นฝิ่นฝาง ๐ มะม่วงพวงพลองช้องนาง หล่นเกลื่อนเถื่อนทาง กินพลางเดินพลางหว่างเนิน ๐ เห็นกวางย่างเยื้องชำเลืองเดิน เหมือนอย่างนางเชิญ พระแสงสำอางข้างเคียง ๐เขาสูงฝูงหงส์ลงเรียง เริงร้องซ้องเสียง สำเนียงน่าฟังวังเวง ๐ กลางไพรไก่ขันบรรเลง ฟังเสียงเพียงเพลง ซอเจ้งจำเรียงเวียงวัง ๐ ยูงทองร้องกะโต้งโห่งดัง เพียงฆ้องกลองระฆัง แตรสังข์กังสดาลขานเสียง ๐ กะลิงกะลางนางนวลนอนเรียง พระยาลอคลอเคียง แอ่นเอี้ยงอีโก้งโทงเทง ๐ ค้อนทองเสียงร้องป๋องเป๋ง เพลินฟังวังเวง อีเก้งเริงร้องลองเชิง ๐ ฝูงละมั่งฝังดินกินเพลิง ค่างแข็งแรงเริง ยืนเบิ่งบึ้งหน้าตาโพลง ๐ ป่าสูงยูงยางช้างโขลง อึงคะนึงผึงโผง โยงกันเล่นน้ำคล่ำไป
แม่กก ยานี ๑๑
๐ ขึ้นกกตกทุกข์ยาก แสนลำบากจากเวียงไชย มันเผือกเลือกเผาไฟ กินผลไม้ได้เป็นแรง ๐ รอนรอนอ่อนอัษดงค์ พระสุ่ริยงเย็นยอแสง ช่วงดังน้ำครั่งแดง แฝงเมฆเขาเงาเมรุธร ๐ ลิงค่างครางโครกครอก ฝูงจิ้งจอกออกเห่าหอน ชะนีวิเวกวอน นกหกร่อนนอนรังเรียง ๐ ลูกนกยกปีกป้อง อ้าปากร้องซ้องแซ่เสียง แม่นกปกปีกเคียง เลี้ยงลูกอ่อนป้อนอาหาร ๐ ภูธรนอนเนินเขา เคียงคลึงเคล้าเยาวมาลย์ ตกยากจากศฤงฆาร สงสารน้องหมองภักตรา ๐ ยากเย็นเห็นหน้าเจ้า สร่างโศกเศร้าเจ้าพี่อา อยู่วังดังจันทรา มาหม่นหมองลอองนวล ๐ เพื่อนทุกข์ศุขโศกเศร้า จะรักเจ้าเฝ้าสงวน มิ่งขวัญอย่ารันจวน นวลภักตร์น้องจะหมองศรี ๐ ชวนชื่นกลืนกล้ำกลิ่น มิรู้สิ้นกลิ่นมาลี คลึงเคล้าเย้ายวนยี ที่ทุกข์ร้อนหย่อนเย็นทรวง
แม่กด ยานี ๑๑
๐ ขึ้นกดบทอัศจรรย์ เสียงครื้นครั่นชั้นเขาหลวง นกหกตกรังรวง สัตว์ทั้งปวงง่วงงุนโงง ๐ แดนดินถิ่นมนุษย์ เสียงดังดุจพระเพลิงโพลง ตึกกว้านบ้านเรือนโรง โคลงคลอนเคลื่อนเขยื้อนโยน ๐ บ้านช่องคลองเล็กใหญ่ บ้างตื่นไฟตกใจโจน ปลุกเพื่อนเตือนตะโกน ลุกโลดโผนโดนกันเอง ๐ พิณพาทย์ระนาดฆ้อง ตะโพนกลองร้องเป็นเพลง ระฆังดังวังเวง โหง่งหง่างเหง่งเก่งก่างดัง ๐ ขุนนางต่างลุกวิ่ง ท่านผู้หญิงวิ่งยุดหลัง พัลวันดันตึงตัง พลั้งพลัดตกหกคะเมน ๐ พระสงฆ์ลงจากกุฏิ วิ่งอุตลุตฉุดมือเณร หลวงชีหนีหลวงเถร ลงโคลนเลนเผ่นผาดโผน ๐ พวกวัดพลัดเข้าบ้าน ล้านต่อล้านซานเซโดน ต้นไม้ไกวเอนโอน ลิงค่างโจนโผนหกหัน ๐ พวกผีที่ปั้นลูก ติดจมูกลูกตาพลัน ขิกขิกระริกกัน ปั้นไม่ทันมันเดือดใจ ๐ สององค์ทรงสังวาส โลกธาตุหวาดหวั่นไหว ตื่นนอนอ่อนอกใจ เดินไม่ได้ให้อาดูร
|
หัวข้อ: Re: กาพย์พระไชยสุริยา
เริ่มหัวข้อโดย: ลิตเติลเกิร์ล ที่ 06, เมษายน, 2559, 07:36:35 PM
แม่กบ ยานี ๑๑
๐ ขึ้นกบจบแม่กด พระดาบสบูชากูณฑ์ ผาสุกรุกขมูล พูนสวัสดิ์สัตถาวร ๐ ระงับหลับเนตรนิ่ง เององค์อิงพิงสิงขร เหมือนกับหลับสนิทนอน สังวรศีลอภิญญาณ ๐ บำเพ็งเล็งเห็นจบ พื้นพิภพจบจักรวาล สวรรค์ชั้นวิมาน ท่านเห็นแจ้งแหล่งโลกา ๐ เข้าฌานนานนับเดือน ไม่เขยื้อนเคลื่อนกายา จำศีลกินวาตา เป็นผาสุกทุกเดือนปี ๐ วันนั้นครั้นเดินไหว เกิดเหตุใหญ่ในปฐพี เล็งดูรู้คดี กาลกิณีสี่ประการ ๐ ประกอบชอบเป็นผิด กลับจริตผิดโบราณ สามัญอันธพาล ผลาญคนซื่อถือสัตย์ธรรม์ ๐ ลูกศิษย์คิดล้างครู ลูกไม่รู้คุณพ่อมัน ส่อเสียดเบียดเบียนกัน ลอบฆ่าฟันคือตัณหา ๐ โลภลาภบาปบ่คิด โจทย์ผิดริษยา อุระพสุธา ป่วนเป็นบ้าฟ้าบดบัง ๐ บรรดาสามัญสัตย์ เกิดวิบัติปัตติปาปัง ไตรยุคทุกขตะรัง สังวัจฉระอวสาน
แม่กม ฉบัง ๑๖
๐ ขึ้นกมสมเด็จจอมอารย์ เอ็นดูภูบาล ผู้ผ่านพาราสาวะถี ๐ ซื่อตรงหลงเล่ห์เสนี กลอกกลับอัปรีย์ บูรีจึงล่มจมไป ๐ ประโยชน์จะโปรดภูวไนย นิ่งนั่งตั้งใจ เลื่อมใสสำเร็จเมตตา ๐ เปล่งเสียงเพียงพิณอินทรา บอกข้อมรณา คงมาวันหนึ่งถึงตน ๐ เบียฬเบียดเสียดส่อฉ้อฉล บาปกำม์นำตน ไปทนทุกข์นับกัปกัลป์ ๐ เมตตากรุณาสามัญ จะได้ไปสวรรค์ เป็นศุขทุกวันหรรษา ๐ สมบัติสัตว์มนุษย์ครุฑา กลอกกลับอัปรา เทวาสมบัติชัชวาล ๐ ศุขเกษมเปรมปรดิ์วิมาน อิ่มหนำสำราญ ศฤงฆารห้อมล้อมพร้อมเพรียง ๐ กระจับปี่สีซอคลอเสียง ขับรำจำเรียง สำเนียงนางฟ้าน่าฟัง ๐ เดชะพระกุศลหนหลัง สิ่งใดใจหวัง ได้ดังมุ่งมาตรปรารถนา ๐ จริงนะประสกสีกา สวดมนต์ภาวนา เบื้องน่าจะได้ไปสวรรค์ ๐ จบเทศน์เสร็จคำรำพัน พระองค์ทรงธรรม์ ดันดั้นเมฆาคลาไคล
แม่เกย ฉบัง ๑๖
๐ ขึ้นเกยเลยกล่าวท้าวไทย ฟังธรรมน้ำใจ เลื่อมใสศรัทธากล้าหาญ ๐ เห็นไภยในขันธสันดาน ตัวห่วงบ่วงมาร สำราญสำเร็จเมตตา ๐ สององค์ทรงหนังพยัคฆา จัดจีบกลีบชะฎา รักษาศีลถือฤาษี ๐ เช้าค่ำทำกิจพิธี กองกูณฑ์อัคคี เป็นที่บูชาถาวร ๐ ปะถะพีเป็นที่บรรจฐรณ์ เอนองค์ลงนอน เหนือขอนเขนยเกยเศียร ๐ ค่ำเช้าเอากราดกวาดเตียน เหนื่อยยากพากเพียร เรียนธรรมบำเพ็งเคร่งครัน ๐ สำเร็จเสร็จได้ไปสวรรค์ เสวยศุขทุกวัน นานนับกัปกัลป์พุทธันดร ๐ กุมราการุญสุนทร ไว้หวังสั่งสอน เด็กอ่อนอันเยาว์เล่าเรียน ๐ ก ข ก กา ว่าเวียน หนูน้อยค่อยเพียร อ่านเขียนผสมกมเกย ๐ ระวังตัวกลัวครูหนูเอ๋ย ไม้เรียวเจียวเหวย กูเคยเข็ดหลาบขวาบเขวียว ๐ หันหวดปวดแสบแปลบเสียว หยิกซ้ำซ้ำเขียว อย่าเที่ยวเล่นหลงจงจำ ๐ บอกไว้ให้ทราบบาปกรรม เรียงเรียบเทียบทำ แนะนำให้เจ้าเอาบุญ ๐ เดชะพระมหาการุญ ใครเห็นเป็นคุณ แบ่งบุญให้เราเจ้าเอยฯ
- จบกาพย์พระไชยสุริยา -
กาพย์พระไชยสุริยา ผู้แต่ง : สุนทรภู่
(https://i.ibb.co/F09bQgm/linie-0250-2.png) (https://imgbb.com/)
• กลับสู่ห้องหนังสือบ้านกลอนน้อย คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6682.msg22935#msg22935)
(https://i.ibb.co/F09bQgm/linie-0250-2.png) (https://imgbb.com/)
|
|