|
หัวข้อ: - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ - เริ่มหัวข้อโดย: Black Sword ที่ 11, พฤษภาคม, 2565, 11:07:19 PM (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/Ih.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1690) - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ (อิน-ทระ-ลิ-ลา-ตะ-ฉัน) เป็นฉันท์ ๑ ใน ๕ ที่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ทรงประดิษฐ์ขึ้น โดยนำใช้ในงานนิพนธ์ “เฉลิมเกียรติกษัตรีคำฉันท์” ที่ทรงพระนิพนธ์ขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๘ และตีพิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๒ ในงานพระศพหม่อมเจ้าหญิงพรรณพิมล วรวรรณ พระธิดาองค์ใหญ่ของท่านเอง โดยฉันท์อีก ๔ ฉันท์นั้นประกอบไปด้วย •ภุชงควิเชียรฉันท์ ๑๒ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14274.msg51879#msg51879) •ภุชพงศ์ฉันท์ ๑๓ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14296.msg51949#msg51949) •วสันตปยาตฉันท์ ๑๔ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14283.msg51909#msg51909) •วสันตวงศ์ฉันท์ ๑๕ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14289.msg51925#msg51925) ๑.) รูปแบบของอินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ หนึ่งบท จะมี ๒ บาท แต่ละบาทแบ่งเป็น ๒ วรรค วรรคหน้ามี ๕ พยางค์ ........ วรรคหลังมี ๖ พยางค์ (รวมเป็น ๑๑ พยางค์ในหนึ่งบาท) ๒.) ลักษณะบังคับ ครุ - ลหุ (ดูผังด้านบนประกอบ) ครุ-ลหุ แต่ละบาทจะมีลักษณะ คือ ครุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ .................. ลหุ-ครุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ โดยแต่ละบาท จะแบ่งจังหวะการอ่านเป็น ๒ - ๓ .......... ๓ - ๓ เหมือนกันทุกบาท ๓.) ลักษณะการส่งสัมผัส (ดูผังด้านบนประกอบ) - สัมผัสภายในบท - คำสุดท้ายของวรรคแรก เชื่อมสัมผัสไปยังคำที่ ๓ ของวรรคที่ ๒ คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓ ส่วนวรรคที่สี่เป็นอิสระ - สัมผัสระหว่างบท - หากแต่งมากกว่า ๑ บท ให้คำสุดท้ายของบทก่อนหน้า ส่งสัมผัสไปที่คำสุดท้ายในวรรคที่ ๒ ของบทต่อไป - ตัวอย่างคำประพันธ์ - - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ - ๐ คราเล่น /พนันขัน ทหารพลัน/ประชันสวน ถือง้าว /และตาวทวน ละคู่คู่ /ประสู้กัน ๐ บ้างตายก็ตายเปล่า ผิแม้เหล่าพระรางวัล เลือดแดงเพราะแทงฟัน สิเจ็บตนมิพ้นแผล ๐ ชนช้างและชนควาย ละล้วนร้ายมิน่าแล คนขับสิยับแบ บ่ม้วยเหมือบก็เกือบไป ๐ วิ่งแข่งและแรงปล้ำ ฤ ดำน้ำและลุยไฟ โจนร่มละลิ่วไกล ประเล่ห์ถานภาจร ๐ ทัพดึงสะพรรษา สิชนมายุจอมมอญ ห่อนทรงพระอาทร สิเนหากะนารี (เฉลิมเกียรติกษัตรีคำฉันท์ : กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์) - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ - (ฉบับพิมพ์เพี้ยนเป็น อินทรลีลาศฉันท์ ๑๑) ๐ กู่ก้อง ธ ร้องว่า ว่ะกัณหาพระชาลี อ้าเจ้าเฉลาศรี สวาทสองเสมอมาน ๐ แม่มานะมาแล้ว ไฉนแก้วมิรับขาน ดวงแดก็เดือดดาล พระทัยแม่สิหม่นหมอง ๐ ก่อนไกล ณ ไรมา ก็เห็นหน้า ธ เนืองนอง แข่งเคียงและเมียงมอง จะมารับพระมารดา ๐ ชมชวนสำรวนรื่น ก็แช่มชื่นมนัสสา หมอบกราบ ธ วันทา ธุลีบาทสุเบญจางค์ ๐ ชาลีก็เลือกสรร สิผลพรรณนะต่างต่าง น้อยนุชแน่งนาง ธ นิ่มเนื้อละอองอวล ๐ เฝ้าวอนฉะอ้อนอ้อน ก็ก่ายกรและรบกวน เหือดแห้งละห้อยหวน สิโหยหาเพราะหิวนม ๐ ขึ้นเข่าพระเพลาพลาง ฉลาดข้างเฉลียวชม ซี้ซิกระริกสม ประสาเด็กดรุนวัย (มหาชาติคำฉันท์ : ฉันท์ ขำวิไล) - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ - ๐ จึงกุมภโฆสก มโนตกตลึงหลง หวาดจิตร์พินิจปลง อนาถโอ้นะอกเรียม ๐ พร่ำพูดพจีแจง ขนิษฐ์แน่งอุราเกรียม โธ่เอ๋ยก็จนเจียม ประกอบกรรมลำบากเข็ญ ๐ ได้มาก็เลี้ยงเจ้า นะกาลเช้าและย่ำเย็น ทรัพย์ไหนจะได้เป็น ประโยชน์อยู่ประกอบการ ๐ โฉมเยาว์เฉลาศรี ก็ทำทีตะลีลาน เร่งรีบนะเถิดท่าน แสวงมากระทำเสีย ๐ หาไม่จะฉิบหาย จะวอดวายกะลูกเมีย พลัดพรากประจากเสีย เพราะอาชญาพระทรงธรรม์ ๐ ความเกรงก็หวลถึง คนึงซึ่ง ณ ทรัพย์อัน ฝังอยู่พนาวัน ก็ต้องจำจะนำมา ๐ เพื่อพ้นประกาศิต มหันต์ฤทธิโอฬาร์ นำทรัพย์ทินั้นมา นะสมควรประกอบงาน ๐ มอบให้วิลัยงาม กระทำตามพระโองการ โฉมเจ้ายุพาพาล ก็ซ่อนส่งพระราชา (กายนคร : ฉันท์ ขำวิไล) - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ - ๐ โจรแสนเกษมจิตร์ กมลคิดจะหนีไป จึงปลอบอนุชให้ วิตกคลายมิสงกา แล้วข้ามชลาสินธุ์ ลุถึงถิ่น ณ ฟากปาร์ จึงเผยเฉลยวา- ทะเย้ยหยันรำพันขาน ๐ "อ้านางสอางลักษณ์ ประไพภักตร์บุหลันปาน ส่วนจิตร์สิสามานย์ ประดุจชาติสุวานดง ๐ หล่อนตัดสลัดสา- มิ เก่ามาสมัครตรง ตัวฉันจะมั่นคง ประดุจไขไฉนอร ๐ หากเรียมประจงจัก สมานรักสโมสร สมสู่กะบังอร นิวาสสองประคองเนา ๐ วันหนึ่งอนงค์คง มนัสปลงประหารเรา เหตุว่ากมลเยา- วเรศนั้นมิยั่งยืน ๐ ตัวเรียมจะขอลา อนุชคลาคระไลคืน- คามเขตนิเวสน์ผืน กมลไปเพราะใจนวล ๐ นุชจงเกษมสุข นิราศทุกข์อุบัติกวน ปวงภัยพิบัติมวล นะคลาดแคล้วมิแผ้วพาน" (จูฬธนุคคหบัณฑิตคำฉันท์ : พระเทพสุเมธี (ส. วิเศษโกสิน)) - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ - ๐ ไทยยุดพระพุทธศาสน์ ประจำชาติประสาทสันติ์ เทิดท้นกมลอัญ- ชลีบาทบ่คลาดคลาย ๐ ไทยเนืองประเทืองพัฒน์ เพราะไตรรัตน์จรัสฉาย ไทยรัถวิบัติวาย เพราะพุทธคุณอดุลครอง ๐ ยามร้อนก็หย่อนร้าย มิถึงหายก็คลายหมอง ป้องปัดพสกผอง นิราสสรรพ์มหันต์ภัย ๐ แสงธรรมจำรัสรุ่ง กระจ่างจุงพยุงใจ ส่องทางสว่างใส สะอาดสมอุดมคุณ ๐ สังคานุภาว์เพิ่ม พิเศษเสริมเฉลิมบุญ เลี้ยงหล่อชะลอจุน บำเราชาติบำราศพาล ๐ ไทยพึงคะนึงพร้อม ประณตน้อมประนอมมาน พึ่งพรหมสมภาร พระพุทธ์ศาสน์พิลาสรมย์ (วีรธรรมคำฉันท์ : จ. สุวรรณทัต) - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ - ๐ องค์ศาสดาใด พระมุ่งนัยสมาทาน ชวนชนทำงนการณ์ ประโยชน์เกื้อมิเกียจกัน ๐ เมตตาและอารีย์ สมัคคีย์มิเดียจฉันท์ ชนต่างระหว่างพันธุ์ และต่างด้าวมิร้าวฉาน ๐ องค์นั้นสมัญญา พระพุทธาพิเศษญาณ สัมฤทธิ์พิชิตมาร ชะลอชนกะวลธรรม ๐ ส่ำสาธุชนใด ประพฤตินัยกุศลกรรม พุทธานุวัตร์คัม- ภิราการพิศาลคุณ ๐ ชนใดและชาติใด มิใยใครก็เจือจุน ตามพจนาสุน- ทโรวาทประสาทสาร ๐ นามศาสนิกชน ประสบผลสุภิญมาน ปราชญ์ซร้องสำนองการ จะสรรเสริญจำเริญเรือง ฯ (เทศะแพทย์คำฉันท์ : นายนราภิบาล) - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ - ๐ ทิ้งนางสอางโฉม พธูโทมนัสทรวง แดดิ้นถวิลดวง หทัยเดือดอดูรดาล ๐ โอ้องค์พระทรงฤทธิ์ ไฉนจิตต์มิสงสาร ข้าน้อยลห้อยปาน ประหนึ่งนอน ณ กองไฟ ๐ แต่นี้จะมีทุกข์ นิราศสุขนิรันดร์ไป คับแค้นและแน่นใจ เพราะไกลองค์พระทรงศรี ๐ หวังพึ่งบรมโพ- ธิสมภารบารมี มอบกายถวายชีว์ ณ ใต้เบื้องพระบาทา ๐ ชาตินี้มิได้เห็น มิได้เป็นพระชายา เกิดใหม่ ณ ชาติหน้า ก็ขอพบพระภูมี (กัฏฐหาริชาดกคำฉันท์ : จันทร์เต็ม) - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ - ๐ ในห้องระโหฐาน มลักลาน ณ ดวงแด แขวนม่านวิจิตรแพร และแต่งฉากกระจกเงา ๐ ทรงโปรดประทับมอง พินิจจ้อง ณ รูปเฉลา สวยเลิศและเพริศเพรา ประจักษ์เงากระจกฝัน ๐ ยืนเพ่งและนั่งพิศ ประเจิดจิตผยองครัน สงสัย "เอ๊ะ! ใครกัน จะสวยทันกะกูนา" (อติรูปคำฉันท์ : หม่อมหลวงหญิงประมูลมาศ อิศรางกูร) - อินทรลิลาตฉันท์ ๑๑ - ๐ ทูลเรื่องถวายไชย- กุมารไปละเอียดความ ได้พบประสบตาม คดีพุทธรูปศรี ๐ อิ่มใจพระไชยเจ้า ก็เร่งเร้าอำมาตย์มี เชิญพุทธรูจี ประดิษฐานะเวียงเรา ๐ เร่งสร้างวิหารแล้ว พระแก้วเชิญสถิตย์เนา ขัดสีฉวีเงา ประดุจเดิมและเสริมภูล ๐ รางวัลประทานพราน ศฤงคารบรีบูรณ์ ยศศักดิ์อนูกูล นิษาทสองเกษมศานติ์ ๐ แลบ้านนิษาทสอง กุมารปองถวายทาน เปนส่วยพิชิตมาร พระแก้วบุษยะรูจี (ฉันท์พุทธปฏิมาสดุดี) บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล - Black Sword - (หมู มยุรธุชบูรพา) • กลับสู่หน้า สารบัญ ฉันท์ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14138.msg51433#msg51433) • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14135.msg51426#msg51426) • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอน คลิก (https://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=15216.msg55729#msg55729) • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลง คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14132.msg51411#msg51411) • กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14615.msg53012#msg53012) • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6688.msg22950#msg22950) • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6689.msg22951#msg22951) • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=7715.msg27482#msg27482) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/AJ.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1468) |