|
หัวข้อ: - โคลงดั้นวิวิธมาลี - เริ่มหัวข้อโดย: Black Sword ที่ 05, ธันวาคม, 2564, 10:28:13 PM (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/Jp.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1609) โคลงดั้นวิวิธมาลี โคลงดั้นวิวิธมาลี หรือ โคลงสี่ดั้นวิวิธมาลี เป็นโคลงสี่ชนิดหนึ่ง ซึ่งนิยมแต่งในช่วงอยุธยาตอนต้น มีลักษณะเหมือนกับโคลงดั้นบาทกุญชร คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14054.msg51144#msg51144) ทุกประการ หากเขียนเพียงบทเดียวเดี่ยว ๆ จะไม่สามารถแยกความต่างได้ จะแยกได้ก็ต่อเมื่อมีบทก่อนหน้าหรือบทถัดไปให้สังเกต เพราะสองโคลงนี้ต่างกันที่การส่งสัมผัสระหว่างบท ซึ่งโคลงดั้นวิวิธมาลี มีการบังคับส่งสัมผัสระหว่างบทไว้ ๑ แห่ง ในขณะที่โคลงดั้นบาทกุญชร มีการบังคับการส่งสัมผัสระหว่างบทไว้ ๒ แห่ง นั่นเอง โคลงดั้นวิวิธมาลี - บทหนึ่งมี ๒๘ คำเป็นหลัก (อันยังไม่นับรวม "สร้อยโคลง" ที่เพิ่มได้อีกสองแห่ง แห่งละสองคำ ในท้ายบาทที่ ๑ และท้ายบาทที่ ๓) คณะโคลงดั้นวิวิธมาลี - โคลงสี่ดั้นวิวิธมาลี หนึ่งบทมี ๒๘ คำเป็นหลัก (ไม่รวมสร้อยโคลง) ในหนึ่งบทนั้นมี ๔ บาท แต่ละบาทมี ๒ วรรค ประกอบด้วยวรรคหน้า ๕ คำ และวรรคหลังอีก ๒ คำ รวมแล้วทั้งสี่บาทจึงมี ๒๘ คำเป็นหลัก การนับคำในโคลง - การนับคำในโคลงนั้น นับตามเสียงพยางค์ที่เปล่งออกมาหนึ่งครั้งต่อหนึ่งคำ แต่ว่าหากคำใดที่ประกอบด้วยคำมูลที่เป็นลหุแท้ เช่น สวรรค์ พินิจ กุสุม เกษม วิหค ฯลฯ นั้น ผู้ประพันธ์สามารถนับได้ให้เป็น ๑ คำ หรือ ๒ คำก็ได้ แล้วแต่เจตนาของผู้เขียน แต่หากเป็นลหุลอยที่มีความหมายเฉพาะตัว เช่น จะ มิ เพราะ และ เตะ ฯลฯ จะนับเป็น ๑ คำเท่านั้น และในการแต่งโคลงดั้นวิวิธมาลีนั้น มีจุดต้องใช้คำสุภาพ (คำที่ไม่มีรูปวรรณยุกต์) อยู่ ๔ แห่ง คือ คำที่ ๗ ในบาทแรก ,คำที่ ๕ ในบาทที่สองและบาทที่สาม และ คำที่ ๗ ในบาทที่สี่ นั่นเอง และเฉพาะคำที่ ๗ บาทที่สี่ (ซึ่งเป็นคำจบของบท) จะไม่ใช้คำตาย เพื่อเอื้อต่อการออกเสียงจริงเวลาอ่านหรือขับโคลง หัวข้อ: Re: โคลงดั้นวิวิธมาลี เริ่มหัวข้อโดย: Black Sword ที่ 05, ธันวาคม, 2564, 10:40:24 PM (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/Jp.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1609) การแต่งโคลงดั้นวิวิธมาลี ๑. สัมผัสบังคับ การสัมผัสในบทของโคลงดั้นวิวิธมาลีนั้น มีจุดบังคับรับ-ส่ง สัมผัสสระภายในบท ตามตำแหน่งที่โยงเส้นดังแสดงไว้ในผัง คือ ๑.๑ สัมผัสบังคับ ภายในบท (ดูผังด้านบนประกอบ) โคลงดั้นวิวิธมาลีนั้น มีสัมผัสบังคับภายในบทเพียง ๒ แห่งเท่านั้น ต่างกับโคลงสี่สุภาพที่ต้องมี ๓ แห่ง คือ - คำที่ ๗ ของบาทแรก ให้ส่งสัมผัสสระไปยังคำที่ ๕ ของบาทที่สาม - คำที่ ๗ รูปโทของบาทสอง ส่งสัมผัสสระไปยังคำที่ ๕ รูปโทของบาทที่สี่ แต่บางกรณีหากจำเป็น ก็อนุโลมร่นมาสัมผัสคำที่ ๔ แทนได้ หากว่าคำหรือเนื้อความบังคับ แต่มักจะนิยมคำที่ ๕ มากกว่า ๑.๒ สัมผัสบังคับ ระหว่างบท (ดูผังด้านบนประกอบ) อย่างที่กล่าวไปแล้วข้างต้นว่า โคลงดั้นวิวิธมาลี นั้น กำหนดบังคับสัมผัสระหว่างบทไว้ ๑ แห่ง คือ คำสุดท้ายของในบาทที่ ๔ บทก่อนหน้า ส่งสัมผัสสระไปยังคำที่ ๕ ในบาทที่ ๒ ของบทถัดไป อย่างนี้ตลอดไป เช่น ๐ เชลงกลโคลงอย่างดั้น บรรยาย เสนอชื่อวิวิธมาลี เล่ห์นี้ ปวงปราชฯทั่วทวยหลาย นิพนธ์เล่น เทอญพ่อ ยลเยี่ยงฉบับพู้นชี้ เช่นแถลง ๐ เปนอาภรณ์แก้วก่อง กายกระวี ชาติเอย อาตมโอ่โอภาษแสง สว่างหล้า เถกิงเกียรติเกริ่นธรณี ทุกแหล่ง หล้านา ฦๅทั่วดินฟ้าฟุ้ง เฟื่องคุณ ฯ (จินดามณี) ๒. คำเอก คำโท ในหนึ่งบทของโคลงดั้นวิวิธมาลีนั้น มีการกำหนดบังคับใช้คำรูปวรรณยุกต์เอกไว้ ๗ แห่ง และโท ๔ แห่งเช่นเดียวกับโคลงสี่สุภาพ ต่างกันตรงที่คำโทในบาทที่สี่นั้น ย้ายมาอยู่ในคำที่ ๔ และ ๕ เป็นคำโทคู่ชิดติดกัน ดังที่แสดงในผัง และยังใช้รับสัมผัสที่ส่งมาจากบาทที่ ๒ ได้ทั้งคู่อีกด้วย (ดูผังประกอบ) (วรรณกรรมยุคเริ่มต้นก่อนคลี่คลาย บาทสี่อาจใช้คำโทแบบแยก คือมีคำคั่นคำหนึ่ง หรือคำโทแบบเดี่ยว ๆ ซึ่งปัจจุบันไม่มีแล้ว) นอกนี้แล้ว คำที่เหลืออีก ๑๗ คำ จะมีรูปวรรณยุกต์หรือไม่ก็ได้ ไม่เป็นไร แต่หากเป็นคำสุภาพได้ก็งามตา อนึ่ง ตำแหน่งที่บังคับรูปวรรณยุกต์เอก ๗ แห่งนั้น สามารถใช้ "คำตาย" แทนได้ (คำตาย คือ คำที่ใช้สระเสียงสั้นไม่มีตัวสะกด เช่น เกาะ มิ ชะ มุ และ คำที่สะกดด้วยแม่ กก กบ กด (กบด) เช่น ลูก กาบ มิตร เป็นต้น ) ๓. การสลับตำแหน่งคำเอก-คำโท ในโคลง ในโคลงดั้นวิวิธมาลีนั้น ตำแหน่งคำเอก คำโท ในโคลงที่บังคับไว้นั้น สามารถสลับที่กันได้หนึ่งแห่ง นั่นคือ คู่คำเอก-โท ในคำที่ ๔-๕ ของบาทแรกหรือ "บาทต้น" นั่นเอง ทั้งนี้ทั้งนั้น สลับได้เฉพาะบาทนี้เท่านั้น ตรงตำแหน่งอื่นไม่สามารถสลับได้ ๔. การใช้เอกโทษ-โทโทษ รายละเอียดเรื่องคำเอกโทษ คำโทโทษที่ใช้ในโคลง คลิกอ่านได้ ที่นี่ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6280.msg21581#msg21581) ๕. คำสร้อย รายละเอียดเรื่องคำสร้อยที่ใช้ในโคลง คลิกอ่านได้ ที่นี่ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6280.msg21579#msg21579) โคลงดั้นวิวิธมาลี หากเนื้อความยังไม่สิ้นกระแส สามารถใช้สร้อยต่อท้ายในบาทที่ ๑ และบาทที่ ๓ เสริมความให้จบกระแสได้เช่นเดียวกับโคลงสี่สุภาพ หมายเหตุ : คำสร้อย นอกเหนือจากบาทที่ ๑ และบาทที่ ๓ แล้ว ในบาทที่ ๔ ก็สามารถใช้คำสร้อยได้เช่นกันอีกสองคำต่อท้าย แต่นิยมสร้อยแบบซ้ำคำ เช่น เจ็ดสินธุ์สบส่ำแล้ว .......... เจ็ดสาร ก็ดี ยังไป่ปานชุรชล ............... เกลศกลั้ว กรรโหยรลุงการ ............... ในเกลศ นางนา ฉงนชำงือรสดั้ว ................ ด่วนมาลย์ในมาลย์ ฯ (โคลงทวาทศมาส) จากตัวอย่างนั้นคือบาทที่สี่ของโคลง ซึ่งปกติต้องจบแค่ ๗ คำเท่านั้น แต่เติมสร้อยได้อีกสองคำ คือ คำว่า ในมาลย์ ที่เน้นสีแดงไว้ให้เห็น และอย่างที่บอกคือ ใช้แบบสร้อยซ้ำคำ ในที่นี้ คือ คำว่า มาลย์ นั่นเอง ส่วนศิลปะการสร้างความไพเราะนั้น เช่น การเล่นคำ หรือการนิยมเล่นสัมผัสอักษรระหว่างวรรคหน้าและวรรคหลัง หรืออื่น ๆ นั้น ไม่ต่างกับโคลงสี่ทั่วไป ๐ ------------------------------- ๐ บทเสริม นอกจากคำสร้อยแบบดังกล่าวในบาทที่สี่แล้ว ตรงนี้คือความแปลกในบาทที่สี่ของโคลงสี่ดั้น คือ ในบางครั้งจะพบว่า บาทที่สี่จะมีการใช้เป็นลักษณะเดียวกับโคลงสี่สุภาพ คือ มี ๙ คำ และคำเอกคำโทนั้นเป็นลักษณะโคลงสี่สุภาพ แต่สัมผัสต่าง ๆ ก็ยังเป็นแบบโคลงดั้น เช่น จัดการแปลงเปลี่ยนเยื้อง ......... อย่างเคย แห่แต่โดยวิถีใน ........................ นิเวศน์ท้าว กระบวนต้นเทียบแต่เกย ........... ศิลาน่า ฉนวนนา สู่ดุสิตพิมานจ้าว....................... ธเรศไท้จอมวัง การเล่นทุกสิ่งล้วน .................... ฝ่ายใน สิ้นแฮ พิณพาทย์รายทางจัง ................ หวะเว้น เรียงอั้วอิกแทงวิไสย .................. ญวนหก ล้วนแต่หญิงแกล้งเหล้น ............. อย่างชาย (โคลงพระราชพิธีแห่โสกันต์ : พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) จะเห็นได้ว่า ในบทต้นนี้ที่เน้นสีแดงไว้นั้น ทั้งจำนวนคำ และคำโท ในบาทที่สี่เป็นแบบโคลงสี่สุภาพอย่างที่บอก แต่การส่งสัมผัสต่าง ๆ นั้นเป็นแบบโคลงดั้นวิวิธมาลีอยู่ แบบนี้ท่านก็เรียกไว้ว่า โคลงดั้นมหาวิวิธมาลี ไว้เป็นพื้น ซึ่งจะพบแทรกอยู่เป็นระยะ ๆ ในวรรณกรรมต่าง ๆ เท่านั้น เรื่องโคลงดั้นวิวิธมาลี คงอธิบายไว้เพียงแต่คร่าว ๆ เท่านี้ ด้านล่างต่อไปเป็นตัวอย่างโคลงดั้นวิวิธมาลีบางส่วนจากวรรณกรรมต่าง ๆ หัวข้อ: Re: โคลงดั้นวิวิธมาลี เริ่มหัวข้อโดย: Black Sword ที่ 05, ธันวาคม, 2564, 10:41:47 PM ตัวอย่างโคลงดั้นวิวิธมาลีบางส่วน แสดงคำเอก คำโท, คำสร้อย, คำสัมผัสภายในบท และโดยเฉพาะคำสัมผัสระหว่างบท เพื่อให้เห็นความแตกต่างเด่นชัดกับ โคลงดั้นบาทกุญชร คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14054.msg51146#msg51146) โคลงดั้นวิวิธมาลี (ประชุมจารึกวัดพระเชตุพนฯ : กรมพระปรมานุชิตชิโนรส) ๐ หลังทิศฝ่ายทิศอ้าง อุดร ด้านเอย ทิพย์ภัตหุงภัตผอง พวกด้าว แดนเมืองมั่วเมืองมอญ มวญเขต เขานา ตามเผ่าตามพ้องจ้าว จบแขวง ๐ อื่นเรื่องอีกเรื่องสร้าง สงกรานต์ ด้วยแฮ สองสืบวัดถุ์สืบแสดง ดื่นถ้วน เชิงผนังภาคย์ผนังศาล สบสี่ ศาลเอย ลายเลขลายล้วนสิ้น สรรพศิลา ๐ ติดศิลาจารึกข้อ คำโคลง ไว้เฮย โคลงบอกเรื่องเลขา คัดแจ้ง แจ้งอรรถวัจนลรรโลง ลักษณทุก หลังแฮ ทุกแห่งทั่วห้องแสร้ง สาบประกล ๐ ประกลประกิจแก้ว กระแพงสกัด เฉลียงเฮย สกัดตรุกระเบื้องปรุยล ยิ่งล้วน ล้วนเคลือบประกอปมุมจัด แจงรดับ ด่อนนา รดับทั่วโทข้างถ้วน ถ่องสถาน ฯ (ประชุมจารึกวัดพระเชตุพนฯ : กรมพระปรมานุชิตชิโนรส) โคลงดั้นวิวิธมาลี (ลิลิตดั้นสดุดีบ้านบางระจัน : พระยาอุปกิตศิลปสาร (นิ่ม กาญจนาชีวะ)) ๐ บัดนายจันทร์หนวดเขี้ยว คิดกล แบ่งทัพโอบหลังราญ รบเร้า พม่าถูกไทยรณ รุกกระหนาบ ต่างแตกแยกย้ายเข้า ป่าดง ๐ นายทัพพม่าม้วย กลางสมร ภูมิเฮย พลพม่าถูกไทยปลง ชีพสิ้น เหลือบ้างต่างซอกซอน ซนกลับ ที่บาดเจ็บล้มดิ้น ดื่นไป ๐ ไทยรักษาค่ายบ้าน บางระจัน ตีพม่าประลัย เจ็ดครั้ง นับได้สี่เดือนขัน ขับเคี่ยว รบแฮ ด้วยจิตหาญกล้าทั้ง อดทน ๐ ทัพชาวบ้านบากสู้ ทัพกรุง ม่านเฮย ยอมสละผละชนม์ ชีพให้ ด้วยจงรักชาติผดุง แดนเกิด น่าจดจำไจ้ไจ้ จอดคุณ (ลิลิตดั้นสดุดีบ้านบางระจัน : พระยาอุปกิตศิลปสาร (นิ่ม กาญจนาชีวะ)) โคลงดั้นวิวิธมาลี (โคลงดั้นนิราศตามเสด็จทัพลำน้ำน้อย : พระยาตรัง) ๐ สาวสวาแมกไม้มุ่ง หมายทาง ถึกถโมนไพรเหลียว หลิ่วคิ้ว เมียงมองย่องเฟ็ดหาง หันหก ทับแฮ หนุ่มบ่ชาญเกรี้ยวกริ้ว โกรธเขย็ง ๐ เนินคาท่งป่าล้อม ล้อมเสมา เขียวระบัดไซเซ็ง ซ่านเลื้อย แหนหนองป่งหล่มเลา ลำล่อน เหมืองละมานเฟื้อยอ้อ อ่อนแขนง ๐ กาสรสุรโดดดั้น เดินดง กำเลาะกำลังแรง ร่านร้าย ขวิดเสี่ยวศิขรผง ผุยผ่า เป็นประกายฟุ้งคล้าย คลอกแขม ๐ พยัคฆ์โจมจับมฤคพลิ้ว พลิกกาย ลงแฮ เปล่งปลาบแสงตาแพลม พลุ่งย้อย คะมำคำรามทราย คอนโลด ถอนถีบสี่เท้าคล้อย คลาศทาง (โคลงดั้นนิราศตามเสด็จทัพลำน้ำน้อย : พระยาตรัง) โคลงดั้นวิวิธมาลี (โคลงนิราศวัดสมุหประดิษฐ์ : หลวงธรรมาภิมณฑ์ (ถึก จิตรกถึก)) ๐ อโยทธเยนทรยศยิ่งสร้อย สรวงสวรรค์ เพียงพิมานแมนไข เขตหล้า เกริกเกียรดิขจรบรร เจิดทวีป เว้นฤๅ ชูพิภพฟื้นฟ้า เฟื่องดิน ฯ ๐ สมภารสมภพพร้อม ไพรบูลย์ เรืองรัตนโกสินทร์ สุขล้ำ เพิกพื้นพิภพพูน เผยโลก กว้างแฮ บุญพระฟื้นฟ้าขว้ำ ไขว่หงาย ฯ ๐ เสร็จยอพระยศอ้าง ออกแสดง ปางรํ่านิราศสาย สวาดิน้อง จำจากเจ็บจิตแหนง ขนางเสน่ห์ นางนา ฝากโศกยอดสร้อยซ้อง สั่งสาร ฯ ๐ เด็ดใจเจียรจากแก้ว กับอก อรเอย ทุบทุ่มอุราราน ร่ำเศร้า สะอื้นอัดอุรกรรศก สังเวช ตนแฮ หวนคิดคืนเข้าห้อง สั่งขวัญ ฯ (โคลงนิราศวัดสมุหประดิษฐ์ : หลวงธรรมาภิมณฑ์ (ถึก จิตรกถึก)) โคลงดั้นวิวิธมาลี (โคลงพระราชพิธีแห่โสกันต์ : พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) ๐ เวียงวังบรมราชเจ้า จอมสยาม ปราสาทรัตนพิมาน หยาดฟ้า สรรพสิ่งวิจิตรงาม ฉลักลวด ลายแฮ แสงสุวรรณไล้จ้า จับหาว ๐ สถลมารคสะอาดล้วน เสลา ปูแฮ ตึกหมู่แถวเต๊งยาว ยืดสล้าง ตำหนักพระวงษา นุวงษ์เรียบ เรียงแฮ ทุกแหล่งเลิศล้ำสร้าง สืบมา ๐ แซ่ซ้องนองเนื่องหน้า อเนกนันต์ ต่างศุขเขยมเปรมปรา ชื่นหน้า หญิงป่วนปะปนกัน สนุกนิ์รื่น เริงแฮ บ้างเร่นั่งร้านค้า ทุกพรรณ ๐ ปางทรงดำริห์ให้ แห่โส กันต์แฮ พระราชกนิษฐอัน สนิทไท้ เพื่อพระเกียรดิภิญโญ เจริญยิ่ง ยศนา เหตุนิยมไว้ให้ ฟ่องใจ (โคลงพระราชพิธีแห่โสกันต์ : พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) โคลงดั้นวิวิธมาลี (โคลงลิลิตดั้นตำนานพระพุทธบาท : กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์) ๐ อาราธบรมบาทเจ้า จอมสงฆ์ เสด็จรับบิณฑบาตร์บุกูล พ่อค้า เห็นพุทธดุษณีทรง รับนิ มนต์แฮ รีบกลับเตรียมให้ข้า จัดเสบียง ๐ รุ่งเช้าพุทธเจ้าเสด็จ มาดล ถวายโพชนาหารเผดียง แด่ไท้ อวยอรรถภัตมงคล ควรชื่น ชมแฮ ยิ่งสดับยิ่งปลื้มให้ ศรัทธา ๐ เรียกนายโกฐาศน์ทั้ง สองตน มารา มอบสรรพทรัพยะโภคา แก่น้อง ตามเสด็จสู่เชตุพน ขอบรรพ ชาแฮ เปนภิกษุสิ้นข้อง ขุ่นกศัลย์ ๐ เรียนกรรมฐานถ่องแจ้ง จริยะวัต แล้วรา ลากลับกรุงสุนาปรันต์ แหล่งบ้าน อาไศรย์ที่สงัดดัด แดเพ่ง นิพานพ่อ ทุกครู่ฤๅรู้คร้าน ครุ่นเพียร (โคลงลิลิตดั้นตำนานพระพุทธบาท : กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์) บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล - Black Sword - (หมู มยุรธุชบูรพา) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/AJ.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1468) • กลับสู่หน้า สารบัญ โคลง คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14132.msg51411#msg51411) • กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14615.msg53012#msg53012) • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14135.msg51426#msg51426) • กระโดดสู่ห้องเรียน ฉันท์ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14138.msg51433#msg51433) • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6689.msg22951#msg22951) • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6688.msg22950#msg22950) • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=7715.msg27482#msg27482) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/AJ.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1468) |