บ้านกลอนน้อย - กลอนสบายๆ สไตล์ลิตเติลเกิร์ล

โคลงสองดั้น

          โคลงสองดั้น  มีกำหนดพื้นฐานคล้ายโคลงสองสุภาพ^คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=11100.msg40531#msg40531)  เพียงแต่ปลายบาทสองนั้นรวบเป็นคำโทคู่  และวรรคสุดท้ายให้มีคำเพียงสองคำ (ซึ่งโคลงสองสุภาพมีสี่คำ)

๑)  บาทคณะ และจำนวนคำ  (ดูผังประกอบ)

                โคลงสองดั้น  บทหนึ่งมี ๒ บาท  ดังนี้
                         บาทที่ ๑  มีหนึ่งวรรค  มีจำนวนคำ ๕  คำ
                         บาทที่ ๒  มี  ๗  คำ   แบ่งเป็นสองวรรค  คือ วรรคหน้า ๕ คำ   วรรคหลัง ๒ คำ

                หมายเหตุ  :  สำหรับคำมูลที่เป็นลหุแท้  เช่น  ขบวน  แสดง  พิรุธ  โพยม  สามารถนับเป็น ๑ คำ หรือ ๒ คำก็ได้  ตามแต่ใจผู้แต่ง  


๒)  คำสัมผัส  (ดูผังประกอบ)

                โคลงสองดั้น  มีสัมผัสบังคับแห่งเดียวคือ  คำที่ ๕  รูปโทของบาทที่หนึ่ง  ส่งสัมผัสสระไปยังคำที่ ๕  รูปโทของบาทที่สอง (หรือบางกรณีอนุโลมเลื่อนมาสัมผัสรูปโทคำที่ ๔ ก็ได้)  เช่น

                              ๐  พันเรืองเอย ! ท่านม้วย
                              ด้วยรักชาติพร้อมด้วย .................. เกียรติคุณ

                              ๐  ขุนสรรค์เอย ! ท่านสร้าง
                              เกียรติแก่คนข้างหน้า .................... อนันต์
                                                                                      (ลิลิตดั้นสดุดีบ้านบางระจัน)

๓)  คำเอก  คำโท

                โคลงสองดั้น  ในหนึ่งบทกำหนดตำแหน่งบังคับให้มีคำที่มีรูปเอก  และ  คำที่มีรูปโท  ไว้อย่างละ  ๓  แห่ง  ดังนี้  (ดูผังประกอบ)
                         บาทที่ ๑   คำที่ ๔ เป็นคำเอก   คำที่ ๕ เป็นคำโท
                         บาทที่ ๒   คำที่ ๒ กับ ๖  เป็นคำเอก   คำที่ ๔ กับ ๕  เป็นคำโท

                หมายเหตุ  :  ตำแหน่งบังคับคำเอก  สามารถใช้คำตายแทนคำเอกได้  เช่น

                              ๐  นายแท่นคือแท่นแก้ว
                              เกียรติท่านเลิศล้ำแพร้ว ................ เพริศพราย
                                                                                      (ลิลิตดั้นสดุดีบ้านบางระจัน)

** การบังคับตำแหน่ง เอก-โท   ไว้แต่ละวรรคเช่นนี้ในโคลง  ก็เพื่อทำให้โคลงเกิดน้ำหนักเสียงในจุดนั้น ๆ  ซึ่งไม่ต้องการเสียงสามัญ  ทำให้เกิดเสียงเอก โท ตรี สลับกันไปอย่างมีระดับ ฉะนั้น ผู้เขียนโคลงควรดึงจุดนี้ออกมาใช้เพื่อสร้างเสน่ห์ให้โคลง


    ๓.๑  การใช้เอกโทษ-โทโทษ

                รายละเอียดเรื่องคำเอกโทษ  คำโทโทษที่ใช้ในโคลง  คลิกอ่านได้ ที่นี่ ^คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6280.msg21581#msg21581)


อนึ่ง     ในการวางรูปแบบการเขียนโคลงสองดั้นนี้  ผู้เขียนสามารถเขียนเรียงต่อเนื่องกันไปเป็นบันทัดเดียวก็ได้   คือ

                     ๐  พันเรืองเอย ! ท่านม้วย     ด้วยรักชาติพร้อมด้วย      เกียรติคุณ
                     ๐  ขุนสรรค์เอย ! ท่านสร้าง     เกียรติแก่คนข้างหน้า      อนันต์

                หรืออาจวางอย่างที่เห็นนี้ก็ได้  คือ

                         (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/PW.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1653)

                              ๐  พันเรืองเอย ! ท่านม้วย  .............. ด้วยรักชาติพร้อมด้วย
                              เกียรติคุณ


  ตัวอย่าง   คำประพันธ์โคลงสองดั้น  (แสดงคณะ  คำเอก  คำโท  คำสัมผัส)

                              อาจารย์ธัมมโชตได้ .................... ปลุกจิตศิษย์กล้าไว้
                         เกียรติระบือ   
                              นายแท่นคือแท่นแก้ว ................. เกียรติท่านเลิศล้ำแพร้ว
                         เพริศพราย   
                              นายทองเหม็นท่านได้ ................. ประดิษฐ์ความกล้าไว้
                         เกียรติมหันต์
                                                                                      (ลิลิตดั้นสดุดีบ้านบางระจัน)


สัมผัสระหว่างบท

                โคลงสองดั้น  ในกรณีแต่งมากกว่า ๑ บทขึ้นไป  มักมีการร้อยโคลง  หรือสัมผัสระหว่างบท คือ  คำสุดท้ายของบทก่อนหน้า   ส่งสัมผัสสระไปยังคำที่ ๑ ,๒ หรือ ๓ ในบาทแรกของบทต่อไป  เช่น                    

                              อิ่มสบายทั่วพร้อม .................. พลางแอบไปเฝ้าด้อม
                         ดอดดู   
                              เห็นศัตรูต่างตั้ง ...................... หม้อเหม่อหุงต้มพลั้ง
                         พลาดระวัง
                              นาย ๆ ยังวุ่นด้วย ................... ทำศพนายผู้ม้วย
                         เมื่อวัน   
                              เห็นช่องอันเหมาะแล้ว ............ สามทัพพรักพร้อมแคล้ว
                         เคลื่อนพล   
                              ค่อยบังตนไต่เต้า .................... พลันยกอ้อมล้อมเข้า
                         คลุกตี   
                              ไพรีแตกตื่นคว้าง .................... บ้างเผ่นบ้างเต้นบ้าง
                         ตกตะลึง   
                              ถูกปืนปึง! บั่นล้ม ................... ถูกดาบฟุบหน้าก้ม
                         กัดดิน   
                              ถูกหอกผินพักตร์เบ้ ............... ถูกตระบองเค้เก้
                         ก่ายกัน   
                              ไม่เป็นอันต่อสู้ ........................ เพราะไม่ทันได้รู้
                         สึกตน   
                              พ่ายอลวนป่นปี้ ..................... บุกแฝกแหวกหญ้าลี้
                         หลบกาย
                                                                                      (ลิลิตดั้นสดุดีบ้านบางระจัน)

โคลงสองดั้น  ในวรรณกรรมต่าง ๆ  มักใช้แต่งร่วมกับคำประพันธ์ประเภทอื่น ๆ เช่นโคลงสามดั้น  โคลงสี่ดั้น  ร่ายดั้น  จะเห็นได้ในวรรณกรรมประเภทลิลิตดั้นต่าง ๆ  

          บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
          - Black Sword -
           (หมู มยุรธุชบูรพา)

                               (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/AJ.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1468)
                                   • กลับสู่หน้า สารบัญ โคลง  ^คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14132.msg51411#msg51411)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย ^คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14615.msg53012#msg53012)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ ^คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14135.msg51426#msg51426)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน ฉันท์  ^คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14138.msg51433#msg51433)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท ^คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6689.msg22951#msg22951)
                                   • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท ^คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6688.msg22950#msg22950)
                                   • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท ^คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=7715.msg27482#msg27482)
                               (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/AJ.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1468)