|
หัวข้อ: - หลมุขีฉันท์ ๙ - เริ่มหัวข้อโดย: Black Sword ที่ 24, มิถุนายน, 2565, 12:52:22 AM (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/dz.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1747) - หลมุขีฉันท์ ๙ - หลมุขีฉันท์ ๙ (หะละ-มุ-ขี-ฉัน) เป็นฉันท์ที่ตำราฉันทศาสตร์ได้ให้อัตถะไว้ว่า มี ระ คณะ เป็นเบื้องต้น (ร คณะ = ครุ-ลหุ-ครุ) ๑.) รูปแบบของหลมุขีฉันท์ ๙ หนึ่งบท จะมี ๒ บาท แต่ละบาทจะมีเพียง ๑ วรรคเท่านั้น วรรคละ ๙ พยางค์ หรือเข้าใจง่าย ๆ ว่า ฉันท์นี้ แต่ละบทจะมีเพียง ๒ วรรคนั่นเอง สัมผัสอย่างกลอนสังขลิก ซึ่งท่าน (สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส) แปลงจากคัมภีร์วุตโตทัยมาบัญญัติเป็นฉันท์ไทยไว้ให้ดูเป็นแบบอย่าง จึงนับเป็นฉันท์ที่แปลกดี ดังพระยาอุปกิตศิลปสารกล่าวไว้ในหลักภาษาไทย “ภาคฉันท์ลักษณ์” ว่า “ฉันท์นี้ดำเนินกลอนแปลก คือมีวรรครับ แล้วมีสัมผัสเชื่อมรับแล้วก็มีสัมผัสส่งทีเดียว ไม่มีสัมผัสรอง” (สอบทานทั้งจากตำรา “ฉันท์ศาสตร์” หรือตำรา “ชุมนุมตำรากลอน ฉบับหอสมุดวชิรญาณ” หรือตำรา “ครรภครรลองร้อยกรองไทย” ของกรมศิลปากร และ “จารึกวัดพระเชตุพนฯ ฉบับหอสมุดแห่งชาติ” ล้วนได้ความตรงกันทั้งสิ้น) ๒.) ลักษณะบังคับ ครุ –ลหุ (ดูผังด้านบนประกอบ) ครุ-ลหุ แต่ละวรรคจะมีลักษณะเหมือนกันทุกวรรค คือ ครุ-ลหุ-ครุ-ลหุ-ลหุ-ลหุ-ลหุ-ลหุ-ครุ ........ ครุ-ลหุ-ครุ-ลหุ-ลหุ-ลหุ-ลหุ-ลหุ-ครุ โดยแต่ละวรรคจะแบ่งจังหวะการอ่านเป็น ๓ - ๖ .......... ๓ - ๖ เหมือนกันทุกวรรค ๓.) ลักษณะการส่งสัมผัส (ดูผังด้านบนประกอบ) - สัมผัสภายในบท - คำสุดท้ายของวรรคแรก เชื่อมสัมผัสไปยังคำที่ ๓ ของวรรคที่ ๒ - สัมผัสระหว่างบท - หากแต่งมากกว่า ๑ บท คำสุดท้ายของบทก่อนหน้า ส่งสัมผัสไปที่คำสุดท้ายในวรรคที่ ๑ ของบทต่อไป - ตัวอย่างคำประพันธ์ - - หลมุขีฉันท์ ๙ - ๐ องค์พระขัต/ติยะบรมเชษฐ์ สุดวิเศษ/ ณ นิกระประชา ๐ เป็นประมุขทะนุชนะลุผา- สุขมิอาดุร ณ ธุรการ ๐ ผู้พิบุลย์ ณ คุณะวรญาณ วิทยชาญและจรณะวิสุทธิ์ ๐ นับประเสริฐอุดมะ ณ มนุษย์ เทพบุตรนิกระคณะพรหม ............. ฯลฯ ............. (ธรรมานุสสรณ์ : อุบลวรรณ) - หลมุขีฉันท์ ๙ - (ต้นแบบ ซึ่งแปลงจากคัมภีร์วุตโตทัย โดยกรมพระปรมานุชิตชิโนรส) ๐ หนึ่งสดับวิณะและรมนา ศัพทะอาทิมธุรประโคม ๐ หนึ่งและฟังปหรณะคะโครม เภริโหมหรทึกะสนั่น ๐ ปราศจากคุณะหิตะมหันต์ โทษอนันต์นิริยภัยะผล ๐ ปัจจุบันนฤคุณะก็ยล ทรัพยะดลขัยะวิจลลาญ ๐ คือจะเปลื้องปละสละธนะสาร เหตุการกยะบุษปะคนธ์ ๐ เครื่องวิเลปนะสุจิวิมล อ่าสกนธ์ขจระรสะฉม ๐ หนึ่งจะเสื่อมธนะวุฒิอุดม เหตุสะสมวระวิวิธะพัตถ์ ๐ หนึ่งจะเปลืองธนะศิริพิบัติ เหตุจัดรสะวิวิธะโภชน์ ๐ หนึ่งจะเปลืองธนะวิธะประโยชน์ เหตุประโมทย์มหุศวะทะทาน ๐ หนึ่งจะป่วยกิจคฤหสถาน สรรพการก็จะบมิกระทำ ๐ หนึ่งผิหญิงจะทฤศนะระบำ คืน ณ ตำบละคฤหะวิกาล ๐ ผัวจะหึงษะจะผรุสะขาน จักประหารภัยะประทุษะทัณฑ์ ๐ โทษประการะฉพิธะก็หัน ปัจจุบันประดุจะปริยาย ๐ เบื้องอนาคตะภวะอบาย ภูมิหมายธุวทุคติคลา ๐ ปราชญ์ละเหตุทฤศนะสวนา แห่งมหามหุศวะตระการ ๐ ห่อนจะเห็นคุณะวิบุลสาร สรรพพาลพิปริตคดี ๐ ฉันทพากยะหละมุขี นามกวีวจนะก็ประกาศ ๐ เป็นฉบับคณะวิธุรชาติ โดยนุศาสนะบทะวิถาร ๚ะ ๛ (ฉันทศาสตร์ : กรมพระปรมานุชิตชิโนรส (จารึกวัดพระเชตุพนฯ)) (จารึกไว้อยู่ทิศใต้ ณ เสาพระระเบียงพระอุโบสถชั้นใน ต้นที่ ๖ นับจากพระวิหารพระปัญจวัคคีย์ - พระวิหารพระนาคปรก) บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล - Black Sword - (หมู มยุรธุชบูรพา) • กลับสู่หน้า สารบัญ ฉันท์ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14138.msg51433#msg51433) • กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14615.msg53012#msg53012) • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14135.msg51426#msg51426) • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลง คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=14132.msg51411#msg51411) • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6689.msg22951#msg22951) • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=6688.msg22950#msg22950) • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท คลิก (http://www.homelittlegirl.com/index.php?topic=7715.msg27482#msg27482) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/i/AJ.png) (http://www.homelittlegirl.com/uppic/index.php?mod=show&id=1468) |