ธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม โดย คนเรียนไพร

สยามสิ่งแวดล้อม

     วันสำคัญ วันนี้ มีใครรู้
วันเชิดชู สิ่งแวดล้อม แห่งสยาม
สี่ธันวา ก้องชื่อ ระบือนาม
ทั่วเขตคาม อนุรักษ์ ภักดีไทย
     องค์ภูมินทร์ มอบไว้ ให้รำลึก
หมายจารึก สิ่งแวดล้อม ร่วมสมัย
สร้างสมดุล สู่ยั่งยืน ตลอดไป
ทั้งกายใจ มอบไว้ ให้ยืนยง
     ธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม พร้อมนำพา
ทุกชีวา รักษาไว้ ใฝ่ประสงค์
ให้ยั่งยืน มั่งคั่ง และมั่นคง
สุขดำรง สังคมไทย ไว้นิรันดร์
     อนุรักษ์ พร้อมพักตร์ สิ่งแวดล้อม
ให้ถึงพร้อม เชิดชู รู้รังสรรค์
เพื่อชีวิต ที่ดี มีต่อกัน
ดุจสวรรค์ บนแดนดิน ถิ่นแหลมทอง

คนเรียนไพร
๔ ธันวาคม ๒๕๖๘
หมายเหตุ ๔ ธันวาคม วันสิ่งแวดล้อมไทย

(ต่อหน้า ๓/๖) ประมวลธรรม : ๕๙. สาเลยยกสูตร

    ๓๓.พรหมเสร็จ"อะกิญยตนะฌานฯ"................ภวชาญซิเพิ่มกราย
ฌานใหม่สิ"เนวะยตะฯ"ฉาย................................ประลุเนวะภูมิฯผล

    ๓๔.บุคคลมีช่องแท้........................................"เจโต วิมุตติ"
กิเลสตัดรอนโซ.................................................หลุดพ้น
"ปัญญาวิมุตติ"อักโข..........................................ละ"อวิชช์ฯ"
จึงสู่"วิชชา"ท้น...................................................สงบแล้อรหันต์

    ๓๕.พุทธ์เจ้าสิตรัสเจาะภณะความ...................คณะพราหมณ์และชนครัน
ทรงสอนพระธรรมลุศุจิสรรค์..............................ลุกระจ่างเพราะพริ้งแฉ

    ๓๖.แลธรรมครันแจ่มแจ้ง................................เหมือนหงาย ของปิด
ของปิดก็เปิดฉาย...............................................ชัดแท้
"หลง"บอกทางพราย...........................................ยลสว่าง
ขอพึ่งรัตน์ตรัยแล้...............................................แต่นี้ตลอดกาล ฯ|ะ

แสงประภัสสร

พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๔ [ฉบับมหาจุฬาฯ] มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์
https://84000.org/tipitaka/book/m_siri.php?B=12&siri=41

ว่าด้วยเหตุการณ์ในหมู่บ้านพราหมณ์ชื่อสาลา = เหตุปัจจัยนำไปสุคติและทุคติ
สาลา = คือ ชื่อของพราหมณ์ อยู่แคว้นโกศล
สาลาพราหมณ์ ทูลถามพระพุทธเจ้า =
(๑) ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ อะไรหนอเป็นเหตุ เป็นปัจจัยให้สัตว์บางพวกในโลกนี้ หลังจากตายแล้วไปเกิดในอบาย ทุคติ วินิบาต นรก
พระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า = “พราหมณ์และคหบดีทั้งหลาย สัตว์บางพวกในโลกนี้ หลังจากตายแล้วไปเกิดในอบาย ทุคติ วินิบาต นรก เพราะความประพฤติไม่สม่ำเสมอ คือความประพฤติอธรรมเป็นเหตุ
~ อบาย เพราะปราศจากความงอกงาม คือความเจริญหรือความสุข
~ ทุคติ เพราะเป็นคติ คือเป็นที่ตั้งแห่งทุกข์
~ วินิบาต เพราะเป็นสถานที่ตกไปของหมู่สัตว์ที่ทำความชั่ว
~ ชื่อว่า นรก เพราะ ปราศจากความยินดี เหตุเป็นที่ไม่มีความสบายใจ
~ ความประพฤติไม่สม่ำเสมอ (วิสมจริยา)
~ ความประพฤติ อธรรม (อธัมมจริยา) หมายถึงอกุศลกรรมบถ ๑๐ ประการ
(วิสมจริยา + อธัมมจริยา = อกุศลกรรมบถ ๑๐ ประการ
(๒) ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ อะไรหนอเป็นเหตุ เป็นปัจจัยให้สัตว์บางพวกในโลกนี้ หลังจากตายแล้วไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์
พระผู้มีพระภาคตรัสตอบว่า = พราหมณ์และคหบดีทั้งหลาย สัตว์บางพวกในโลกนี้ หลังจากตายแล้วไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์ เพราะความประพฤติสม่ำเสมอ คือความประพฤติธรรมเป็นเหตุ
อกุศลกรรมบถ ๑๐ = ความประพฤติไม่สม่ำเสมอ คือ ความประพฤติอธรรม ทางกาย ๓  ทางวาจา ๔ และทางใจ ๓ ดังนี้
[ก] ความประพฤติไม่สม่ำเสมอ = คือ ความประพฤติอธรรมทางกายมี ๓ ประการ
(๑) เป็นผู้ฆ่าสัตว์ คือ เป็นคนหยาบช้า มีมือเปื้อนเลือด ปักใจอยู่ในการฆ่าและการทุบตี ไม่มีความละอาย ไม่มีความเอ็นดูในสัตว์ทั้งปวง
(๒) เป็นผู้ลักทรัพย์ คือ เป็นผู้ถือเอาทรัพย์อันเป็นอุปกรณ์เครื่องปลื้มใจของผู้อื่น ที่เจ้าของไม่ได้ให้ ด้วยจิตเป็นเหตุขโมย
(๓) เป็นผู้ประพฤติผิดในกาม คือ เป็นผู้ประพฤติล่วงในสตรีที่อยู่ในปกครองของผู้อื่น
[ข] ความประพฤติไม่สม่ำเสมอ = คือความประพฤติอธรรมทางวาจามี ๔ ประการ
(๔) เป็นผู้พูดเท็จ เป็นพยานเท็จ
(๕) เป็นผู้พูดส่อเสียด คือ ฟังความฝ่ายนี้แล้วไปบอกฝ่ายโน้น; ยุยงคนที่สามัคคีกัน; ส่งเสริมคนที่แตกแยกกัน; ชื่นชมยินดี เพลิดเพลินต่อผู้ที่แตกแยกกัน; พูดแต่ถ้อยคำที่ก่อความแตกแยกกัน
(๖) เป็นผู้พูดคำหยาบ คือ พูดแต่คำหยาบคาย กล้าแข็ง เผ็ดร้อน
หยาบคายร้ายกาจแก่ผู้อื่น; กระทบกระทั่งผู้อื่น ใกล้ต่อความโกรไม่เป็นไปเพื่อสมาธิ
(๗) เป็นผู้พูดเพ้อเจ้อ คือ พูดไม่ถูกเวลา; พูดคำที่ไม่จริง; พูดคำที่ไม่อิงประโยชน์; พูดไม่อิงธรรม พูดไม่อิงวินัย; พูดคำที่ไม่มีหลักฐาน ไม่มีที่อ้างอิง;ไม่มีที่กำหนด; ไม่ประกอบด้วยประโยชน์ โดยไม่เหมาะแก่เวลา
[ค] ความประพฤติไม่สม่ำเสมอ = คือ ความประพฤติอธรรมทางใจมี ๓ ประการ
(๘) เป็นผู้เพ่งเล็งอยากได้ของเขา
(๙) เป็นผู้มีจิตพยาบาท คือ มีจิตคิดร้ายว่า ‘ขอสัตว์เหล่านี้จงถูกฆ่า; จงถูกทำลาย; จงขาดสูญ; จงพินาศไป; หรืออย่าได้มี’

(ต่อหน้า ๒/๖) ประมวลธรรม : ๕๙. สาเลยยกสูตร

    ๑๗.พฤติ"ธรรม"เสมอคุณะประโยชน์............พหุโชติเมลืองดล
อำนวยสิหลังมรณะยล.....................................ภวเทพ,มนุษย์แฉ

    ๑๘.แลชนเกิดภพหน้า..................................."ราชา" มหาศาล
"พราหมณ์เลิศ,เศรษฐี"หนา...............................ยิ่งล้ำ
เกิดเป็นเทพสวรรคา.........................................หกเริ่ม ดาวดึงส์
สุดที่"ปรนิมฯ"ย้ำ..............................................เสพแท้สุขนาน

    ๑๙.ผู้บรรลุฌานเจาะเอกะหนึ่ง......................ประลุถึงสิสี่ฌาน
"รูปพรหม"สิกายจะสุจิพาน...............................ชระกว่าสวรรค์หก

    ๒๐."รูปพรหม"ปกพรั่งพร้อม..........................มีวาง สิบหก
จะอยู่สูงสวรรค์ทาง..........................................แม่นแล้ว
พฤติ"ธรรม"แน่วเสมอพลาง...............................จึงสู่ รูปภพ
หลังมฤต,ฌานนำแผ้ว.......................................ต่างชั้นโลกพรหม

    ๒๑.ผู้บรรลุหนึ่งภวปฐมฌาน..........................จรผ่านสิสามชม
"ปารีฯ,ปุโรฯ"สมถะสม.......................................ภว"ต้นและกลาง"หนา

    ๒๒."มหาพรหมมาฯ"หยั่งแท้...........................ปฐมฌาน "ประณีต"
ผู้ฝ่าฌานสองชาญ............................................สู่ชั้น
พรหมโลก"ปริตตาฯ"สาน...................................แรกเริ่ม"สามัญ"
"อัปปมาณาฯ"ดั้น..............................................ล่วงแล้ว"กลาง"ครอง

    ๒๓."อาภัสสราฯ"จะเหมาะเจาะขาน.................ประลุฌาน"ละเอียด"สอง
ผู้ล่วงสิฌานตติยะครอง.....................................จะลุสามซิโลกพรหม

    ๒๔.สม"ปริตตาฯ"ยิ่งแล้...................................สามัญ ฌานสาม
"อัปปมาฯ"กลางครัน..........................................ล่วงได้
มี"สุภกิณฯ"สรรค์...............................................ประณีต ฌานสาม
สามโลกพรหมจึงไซร้.........................................ที่พร้อมรับสม

    ๒๕.ผู้บรรลุฌานจตุตะฯสี่................................ภวชี้ก็เจ็ดพรหม
ต่างความประณีตลุคุณะบ่ม................................ประลุธรรมเจริญหนา

    ๒๖."เวหัปผลาฯ"ที่แล้......................................เสร็จงาน ฌานสี่
"อสัญญ์สัตตาฯ"เสริมพาน..................................ตัดทิ้ง
กิเลสกองทุกข์ราน.............................................จนสงบ
พฤติแน่วสัญญาฯพริ้ง........................................อยู่แผ้วอสัญญ์ฯ

    ๒๗.ฌานสี่และเสริมประลุ"อนาฯ"....................."อวิหาฯ"สถิตย์พลัน
"ศรัทธา"สิกล้าเจาะพละดั้น.................................ศยะอยู่เหมาะที่เคย

    ๒๘."อตัปปาฯ"เอยที่แล้....................................สถิตย์พาน อนาคาฯ
"เพียร"มั่นแข็งแรงกราน......................................แก่กล้า
สถาน"สุทัสสาฯ"ขาน..........................................ฐานอยู่ อนาคาฯ
"สติ"แกร่งพลังจ้า...............................................ที่พร้อมภพพรหม

    ๒๙.ผู้ล่วงอนาฯภว"สมาธิ์"................................พหุหนาจะไปสม
พรหมโลก"สุทัสฯ"ลุอติชม..................................เจาะเจริญวิปัสส์แฉ

    ๓๐.แลอนาคาฯเปี่ยมล้น.................................."ปัญญา"
จึงล่วง"อกนิษฏฯ"หนา........................................สงบแท้
อนาฯหมั่นเพียรพา.............................................พึงมุ่ง วิปัสส์นา
ธรรมรุดจำเริญแล้..............................................จุ่งแจ้งอรหันต์

    ๓๑.เหล่า"พรหมอรูป"ลุจตุฌาน........................ประลุผ่านซิฌานสรรค์
"อากาสะนัญฯ"จะมระพลัน..................................ภว มิอะกาสาฯ
 
    ๓๒.อากาสาฯผ่านแล้ว.....................................เสร็จวิญ- ญาฯฌาน
ตายแน่วภูมิวิญญ์ฯชิน.........................................แน่แล้ว
วิญญาฯเสร็จฌานริน..........................................มาใหม่ อากิญฯ
กราย"ภพอากิญจัญฯ"แพร้ว................................เที่ยงแท้หลังตาย

ประมวลธรรม : ๕๙. สาเลยยกสูตร (ว่าด้วยเหตุการณ์ในหมู่บ้านพราหมณ์ชื่อสาลา : เหตุปัจจัยนำไปสู่สุคติ และ ทุคติ)

วสันตดิลกฉันท์ ๑๔/โคลงสี่สุภาพ

    ๑.ขอน้อมประณตพระสุคโต..........................ภวโพธิด้วยตน
ศาส์ดาสิสอนอริยะผล.......................................จตุสัจจะทุกข์ผลาญ

    ๒.เมตตากรานยิ่งล้ำ......................................ประชา
ทรงสั่งสอนชนพา.............................................ทุกข์พ้น
เรียนธรรมมุ่งฝึกหนา.........................................ใจนิ่ง ทุกข์คลาย
จึงฝ่าลุธรรมด้น.................................................สู่ห้วงวิมุติผล

    ๓.คราพุทธเจ้าและคณะสงฆ์..........................จรตรง ณ โกศล
"สาลา"สิพราหม์เจาะสุตะชน..............................ภณะกล่าวพระโคดม

    ๔.เสด็จบวชสมทุกข์พ้น..................................ถาวร
เสด็จสู่โพธิขจร..................................................ตรัส์รู้
"วิชชา"พิเศษสอน..............................................มวลมนุษย์ ดับทุกข์
ทรงพฤตินำชนสู้................................................กิเลสเปลี้ยเพลียหนา

    ๕."สาลา"และชนเลาะยุรยาตร.........................อภิวาทน์ลุถามว่า
เหตุใดรึสัตว์มรณะล้า.........................................จะอุบัติอบายแฉ

    ๖.แลบางสัตว์มฤตแล้ว....................................ไปสวรรค์ เหตุกรรม
ทรงตอบอบายจบครัน.........................................ชั่วซ้ำ
"อธรรม"เป็นเหตุนำพลัน......................................จรแน่ ทุกข์ยาก
ทรงมุ่งแจงขยายล้ำ.............................................พฤติร้ายเสมอเคย

    ๗.พุทธ์เจ้าแสดงริเจาะกระทำ...........................มิสม่ำเสมอเลย
พฤติเนื่อง"อธรรม"ลุทศะเอ่ย................................"อกุศล"ซิกรรมสิบ

    ๘."อธรรม"ฉิบเหตุผ่านแท้.................................ใจ,กาย วาจา
กายมุ่งสาม"ฆาต"ผาย..........................................ฆ่าเหี้ยม
"ขโมยทรัพย์"วอดวาย..........................................เนืองนิตย์
"พฤติผิดในกาม"เสี้ยม..........................................ก่อแค้นเวรหนา

    ๙.ชนพฤติ"อธรรม"เจาะจตุพจน์".......................ภณะ"ปด"มิจริงนา
"คำหยาบ"และ"เสียด"ริกุยุกล้า.............................วจะ"เพ้อ"ประโยชน์ราน

    ๑๐.พาน"อธรรม"รุกล้ำ......................................ทางใจ สามแล
ใจ"อยากของเขา"ไว.............................................เพ่งพร้อม
"จิตอาฆาต"ประลัย...............................................คอยมุ่ง เอาคืน
"เห็นผิดทิฏฐิ"น้อม.................................................จุ่งเปื้อนทางธรรม

    ๑๑.พุทธ์องค์แนะพฤติเจาะทศะด้น.....................ลุ"กุศล"เจริญนำ
"กาย,ใจ,วจีละ"มิกระทำ.........................................หินะชั่วซิเด็ดขาด

    ๑๒.พฤติกายยาตรมุ่งเว้น...................................มีสาม
มิฆ่าคน,สัตว์ผลาม.................................................แต่เกื้อ
มิลักทรัพย์ใครลาม................................................จิตไม่ หวังขโมย
มิพฤติผิดกามเยื้อ..................................................ไป่ล้ำหญิงไผ

    ๑๓.พฤติ"ธรรม"สิทางเลาะวจะมี..........................จตุชี้ละเว้นไกล
"ส่อเสียด"ละแต่มุคติไว..........................................จะสมานฉันแล

    ๑๔.แฉ"พูดหยาบ"จุ่งเว้น.....................................พึงเปรย คำหวาน
มิพูดเหลวไหลเอย................................................."พร่ำเพ้อ"
"พูดเท็จ"ไม่ทำเลย.................................................พูดแต่ คำจริง
พูดยึดหลักธรรมเอ้อ..............................................ที่ชี้ดีเผย

    ๑๕.พฤติ"ธรรม"สิทางหทยะผลาม.......................เจาะติสามมิทำเลย
ของใครมิเพ่งเจาะวสะเผย......................................นิร"อยาก"ก็หมดไป

    ๑๖."จิตใสสว่างพ้น.............................................ปองพาล" อาฆาต
ขอสัตว์มีสุขกราน..................................................ทุกข์คล้อย
"สัมมาทิฏฐิ"สาน....................................................คิดถ่อง ถูกธรรม
ทำชั่ว,ดีกรรมร้อย..................................................แน่วชี้รอผล