(ต่อหน้า ๕/๑๖) อภิธรรมปิฎก : ๑๔.วิภังค์ : สติปัฏฐานวิภังค์

    ๗๑.ฌานหนึ่งเจาะด้วย"ปฏิปทา"..................ลุช้าซิแล
ด้วยราคะ,โทสะ,พหุแท้...................................กิเลสเลาะกล้า

    ๗๒.คราใดจำแม่นแล้..................................ปัฏฐาน- สติ
สัมโพชฯมีสติชาญ..........................................ตรึกรู้
สัมมาสติมรรคพาน.........................................ระลึกชอบ
ธรรมที่เหลือกอปรจู้........................................เกี่ยวด้วยสติฐาน

    ๗๓.เห็น"เวทนานุฯ"ทะลุชิด...........................พินิจประสาน
เหมือน"กายะปัสส์ฯ"สิภณะผ่าน........................คะคล้ายคณา

    ๗๔."จิตตานุปัสส์ฯ"แล้...................................เห็นหนา จิตในจิต
สงฆ์พิศเหมือนกายาฯ.......................................ถ่องถ้วน
"ธัมมานุปัสส์นา"...............................................เห็นเพ่ง ธรรมในธรรม
พิศเช่นกายาฯล้วน...........................................แน่แล้วเสมือน

    ๗๕.คราภาวะธรรมเจาะ"สติปัฏฐ์ฯ".................ก็ชัดมิเชือน
เร่งฌานเจริญสิพหุเตือน....................................ลิวัฏฏะทุกข์

    ๗๖.สงฆ์รุกประพฤติช้อย...............................นิพพาน จุดหมาย
ตัดทิฏฐิลุฌาน..................................................เริ่มแล้
สงฆ์สงัดกามชาญ.............................................ฌานหนึ่ง ลุเอย
จาก"ทุกขาภิญญาฯ"แท้.....................................ยาก,ช้านานเผย

    ๗๗.ครานั้น"อวิกฯ"ฤดีก็มั่น..............................มิหวั่นเฉลย
จิตมีสมาธิฐิติเชย...............................................มิซัดมิส่าย

    ๗๘.จิตกรายพบแน่แล้ว..................................."สมาธิ์ พละ"
ใจมั่นมีพลังหนา.................................................แกร่งแกล้ว
"สมาธิ์มิจฉาฯ"มา................................................ตรองตรึก มิทำ
ทำแต่"สัมมาสมาธิ์"แผ้ว.......................................ถูกต้องเชียวหนา

    ๗๙.สงฆ์ตัดลิกามและอกุศล.............................จะด้นเหมาะนา
ฌานหนึ่งลุ"สุญญตะ"เลาะพา...............................สภาวะว่าง

    ๘๐.พลางสติคิดได้..........................................."สัมมา- สติ"
ความระลึกชอบถูกหนา........................................แม่นแล้ว
"สติสัมโพชฌงค์"พาคะนึง....................................จิตสว่าง แจรงเอย
ความเที่ยงมิมีแจ้ว................................................แจ่มแจ้งปัญญา

    ๘๑.ธรรมอื่นสิเหลือเหมาะ"สติปัฏฐ์ฯ".................เจาะชัดซิพา
ไตรลักษณ์มิเที่ยงเจอะทุขะหนา...........................กู้รู้กระจ่าง

    ๘๒.คลาง"ปัญหาฯ"ไม่แจ้ง................................คำตอบ สงสัย
สงฆ์พฤติ"สติปัฏฐ์ฯ"ชอบ......................................ถูกต้อง
"กายานุปัสส์ฯ"นอบ..............................................เห็นเด่น กายในกาย
เพียร,มั่น,สติก้อง..................................................."โลภ,เศร้า"ตัดผลาญ

    ๘๓.ตรึก"เวทนานุฯ"มนะรุก..................................กะทุกข์เจาะซาน
มีสุขรึไร้สินิรพาน...................................................ก็กลางซิกลาง

    ๘๔.พลางสงฆ์เพียรมั่นแท้...................................เวทนา ในเวทนา
สติแน่ว,สัมปชัญญ์ฯพา...........................................ตัดพ้น
"โลภ,โทมนัส"หมดหนา...........................................ในโลก เพียงเวทนา
หาใช่ตัวเราค้น.......................................................อย่าข้องยึดเอย

    ๘๕."จิตตานุปัสสะฯ"พิระชัด................................เจอะสัจจะเอ่ย
"จิต"เพียงสิธรรมลุภวเผย.......................................มิใช่ซิตน

    ๘๖.สงฆ์ยลประพฤติท้น......................................จิตเห็น ในจิต
สตินิ่งสัมปชัญญ์ฯเป็น.............................................แน่วแท้
จนจิตสงบเยือกเย็น................................................ตัดอภิชฌา
โทมนัสตัดรอนแล้..................................................หมดสิ้นลงเผย

    ๘๗."ธัมมานุปัสสะฯ"ชระเมียง..............................ลุเกรียงซิเอ่ย
เห็นธรรม ณ ธรรมสินิรเกย.....................................ก็เป็นอะไร

    ๘๘.ธรรมหลายไวไป่แล้......................................ตัวตน หรือสัตว์
ธรรมแน่วตรึกเหตุดล.............................................ยุ่งซ้ำ
เกิดและดับในตน...................................................ปองมุ่ง ดับลง
โทมนัส,โลภตัดย้ำ.................................................สุดสิ้นมีผล

(ต่อหน้า ๔/๑๖) อภิธรรมปิฎก : ๑๔.วิภังค์ : สติปัฏฐานวิภังค์

    ๕๓.สงฆ์รู้สิตนหทยะปรก...............................วิตกระอา
"อุทธัจจะฯ"ฟุ้งเจาะระดะหา...............................กระวนกระวาย

    ๕๔.ใจสงฆ์ปรายทราบกล้า.............................มิมี อุทธัจจฯ
วิตก,รำคาญหนี.................................................ห่างพ้น
ใจหายพล่านหยุดดี...........................................หงุดหงิด สงบลง
ตัดแน่วพลันสมาธิ์ล้น.........................................จุ่งก้าวเจริญธรรม

    ๕๕.สงฆ์รู้สิตนเจาะวิจิกิจฯ..............................ประชิดถลำ
สงสัย"พระรัตนฯ"กระหน่ำ..................................กระสับกระส่าย

    ๕๖.กราย"วิจิกิจฯ"แล้.....................................ถูกครอง
มิผ่านสมาธิ์ปอง.................................................มุ่งเป้า
หากสงฆ์ทราบตนตรอง......................................ใจปราศ วิจิกิจฯ
จิตสงบทำสมาธิ์เร้า............................................เพริศพริ้งธรรมหนา

    ๕๗."โพชฌังคปัพพะ"ภวธรรม.........................จะนำลุกล้า
สู่ตรัสรู้เจาะประลุนา...........................................ลิ"ชาติ"ลิ"ภพ"

    ๕๘.ครบสัมโพชฯเจ็ดแท้.................................จุดหมาย โพธิ
สงฆ์แน่วสติกราย...............................................มั่นน้อม
"ธัมมวิจะ"แม่นมีฉาย...........................................หทัยแจ่ม
เพียรแน่ว"วิริยะฯ"พร้อม......................................อิ่มล้นปีติหนา

    ๕๙."ปัสสัทฯ"สงบหทยะครัน............................ลุปัญญะกล้า
"สัมโพชสมาธิ"ภวฝ่า..........................................."อุเปกฯ"ลุเผย

    ๖๐.สงฆ์เปรย"สัมโพชฯ"แล้..............................สติตน ยังมี
อีกทราบสติมิยล.................................................ไม่ชี้
"ธัมมวิจะฯ"ชัดมีผล.............................................ตนมุ่ง เลือกธรรม
สงฆ์ห่างธัมม์วิจะฯลี้............................................ไม่เฟ้นธรรมเผย

    ๖๑.ตนทราบสิมีวิริยะหนา................................สมาธิเอย
หรือทราบวะตนเจาะนิรเอ่ย..................................กะพากและเพียร

    ๖๒.สงฆ์ทราบเชียรจุ่งพร้อม............................."อิ่มใจ ปีติ"
หรืออิ่มใจตนไถล................................................ไป่พร้อม
พลางทราบปัสสัทฯหทัย......................................เกิดสงบ เร็วพลัน
หรือห่างปัสสัทฯค้อม...........................................วุ่นแท้สงบไส

    ๖๓.ทราบตนสมาธิภวยาตร..............................ฉลาดซิไว
หรือทราบสมาธินิรไซร้........................................กะตนเฉลย

    ๖๔.สงฆ์เอยยังทราบแท้..................................ตนมี "อุเปกขา"
หรือทราบมิมีทวี..................................................ห่างหล้า
"อุเปกฯเหตุเกิดพี................................................ทราบก่อน
สงฆ์เร่งพฤติมากกล้า..........................................เพ่งน้อมนอกกาย

    ๖๕.พิศธรรม ณ พาหิระเจาะเขา.......................ซิเนาขยาย
"สัมโพชฯ,นิวรณ์"สิดุจะกราย...............................เจาะกายซิใน

    ๖๖.สงฆ์ไวทำมากแล้......................................สมาธิ์เจริญ
กำหนดนิมิตเดิน.................................................มั่นช้อย
รีบมาส่งจิตเผชิญ...............................................ใน-นอก เรา-เขา
ก็เปรียบเหมือนกันถ้อย.......................................ร่วมด้วยสังสาร

    ๖๗.พิศธรรม ณ อันตระเจาะตน.......................และด้นซิชาญ
เทียบเขา ณ พาหิระเลาะขาน..............................ก็ธรรมเสมือน

    ๖๘.เตือนพิจารณ์แน่แท้...................................นิวรณ์ โพชฌงค์
เหมือนเช่นเดียวกันสอน......................................กล่าวแล้ว
ธรรมฯใน-นอกตนจร...........................................เห็นบ่ง มีสติ
กำจัดโลภ,โกรธแผ้ว...........................................โลกนี้สุขเผย

    ๖๙.บรรยายสิด้านเจาะอภิธรรมฯ.....................จะพร่ำนะเอย
"กายฯ,จิตฯกะธัมฯเหมาะจตุเผย..........................และเวทนาฯ

    ๗๐."กายานุปัสส์ฯ"แท้......................................พิจารณ์ กายในกาย
สงฆ์มุ่งโลกุตต์ฌาน.............................................เหตุพ้น
ออกจากวัฏฏทุกข์ราน.........................................ไปสู่ นิพพาน
เจริญรุ่งปฐมฌานท้น...........................................เริ่มต้นสงัดแฉ

(ต่อหน้า ๓/๑๖) อภิธรรมปิฎก : ๑๔.วิภังค์ : สติปัฏฐานวิภังค์

    ๓๕.รู้ชัดวะจิตตนุลุหนา...................................สมาธิแผ่
หรือรู้เพราะจิตเจาะนิรแล...................................สมาธิเผย

    ๓๖.เราเปรยจิตหลุดพ้น..................................ตัดพลัน กิเลส
ชาติ,ภพจบลงครัน.............................................แน่แท้
หรือเราจิตประจัญ.............................................กับกิเลส
ยังไม่หลุดรานแล้...............................................ห่างไซร้อรหันต์

    ๓๗.สงฆ์ควรเจริญสิพหุกล้า............................สมาธิ์ขยัน
ดีแล้วลุจิตพิรประชัน..........................................เจาะนอกซิกาย

    ๓๘.ฉายจิตในจิตพร้อม...................................นอกตน สิบหก
รู้ว่าจิตเขายล.....................................................หยั่งไซร้
"ราคะ"จ่อระคน..................................................หรือไม่ มีเอย
มืจิต"โกรธ"หรือไร้.............................................ว่างพริ้งสงบดี

    ๓๙.จิตเขาเจาะ"โมหะ"มทะก่อ........................รึจ่อมิมี
"หดหู่"หทัยลุภวชี้..............................................รึปราศสภาพ

    ๔๐.ทราบจิตเขาพล่านพลุ้ง............................รบกวน
"จิตมหัคคตะ"ควร.............................................ใหญ่พร้อม
หรือมิใหญ่เลยรวน............................................หาใช่ มหัคคตะ
ยังไม่ลุฌานค้อม...............................................ที่แท้แลหา

    ๔๑."จิตเขาสอุตตระ"เจาะพาน........................ลุฌานสิหนา
"รูปาวจระฯ"ภวกล้า............................................เจริญซิแฉ

    ๔๒.จิตเขาแลผ่านคล้อย.................................ฌานเหนือ
จิต"อนุตตระ"พานเจือ.........................................รูปไร้
"อรูปาจิตฯ"นอบเครือ.........................................มิเพ่ง นิมิต
"อรูปฌานฯ"ลุไซร้..............................................เสร็จพร้อมกิจเขา

    ๔๓.รู้จิตวะเขาภวสมาธิ์....................................รึว่ามิเพรา
ได้รู้วะเขาเจาะประลุเนา......................................วิมุตติหนา

    ๔๔.หรือพาชัดรอบรู้........................................จิตเขา
ยังไม่วิมุติเนา......................................................หลุดพ้น
ครันสงฆ์มุ่งเจริญเกลา.........................................ดีแน่ว ทำมาก
เพียรจิตในจิตด้น................................................นอกไซร้-ในกาย

    ๔๕."พิศจิตเจาะอันตระและนอก"......................เหมาะบอกขยาย
สิบหกพินิจลุภณะกราย.......................................สิเหมือนแหละหนา

    ๔๖."ธัมมานุปัสส์ฯ"ตั้ง......................................สตินำ ธรรมในธรรม
จิตนอบความจริงธรรม........................................เช่นนี้
ธรรมหลายใช่ตนหนำ .........................................มีอยู่ เพียรละ
ควรดับไกลตนชี้.................................................มุ่งโพ้นนิพพาน

    ๔๗.ธรรมเช่นสิ"อายตนะ"จร............................."นิวรณ์"ริผลาญ
ขันธ์ห้าและ"สัจจ์อริยะ"ชาญ................................รึ"โพชฯ"เจาะรู้

    ๔๘.ธรรมเกิดพรูเหล่านี้....................................คือใด
มีอยู่ในตนไฉน....................................................เติบพริ้ง
เจริญยิ่งเร็วไว.....................................................หรือไม่
ธรรมดับอย่างไรทิ้ง.............................................หมดสิ้นคระไล

    ๔๙.เห็นธรรมสิในเจาะตนุเด่น...........................จะเป็นไฉน
ธรรมมีสิสองเหมาะวิเคราะห์ไซร้..........................."นิวรณ์และโพชฯ"

    ๕๐.โฉด"นิวรณ์"จุ่งกั้น......................................ทำสมาธิ์
สงฆ์ทราบกามฯมีหนา..........................................อยู่แล้
หรือไม่มีกามฯมา.................................................จริงแน่ กามฉันทะ
ยังทราบเหตุเกิดแปล้...........................................ก่อแล้วกามฉันท์ฯ

    ๕๑.สงฆ์รู้ซิ"ฆาต"ลุภวท้น.................................และตนลุดั้น
หรือรู้วะ"ฆาต"เจาะนิรครัน...................................มิมีซิเผย

    ๕๒.เปรย"ถีนะมิทธฯ"ท้อ..................................ซึมเหงา ในตน
คอยขัดสงฆ์สมาธิ์เกลา........................................ล่าช้า
ถีนะฯไม่มีเนา......................................................ตนแน่
หดหู่มิมีล้า..........................................................ปล่อยก้าวลุสมาธิ์