ประมวลธรรม : ๖๐. มหาเวทัลลสูตร (ว่าด้วยการสนทนาธรรมที่ทำให้เกิดปัญญา สูตรใหญ่ ปัญญากับวิญญาณ)

วสันต์วงศ์ฉันท์ ๑๕/โคลงสี่สุภาพ

    ๑.ขอกราบพระพุทธะอรหันต์.................คุณะดั้นมนุษย์สบาย
เมตตากรุณนยนะฉาย...............................อติธรรมลิทุกข์มลาน

    ๒.ศาสดากรานแน่วชี้.............................มรรคา สุขนิรันดร์
มรรคแปดนำจิตพา....................................หลุดพ้น
ทุกข์ในโลกหมดหนา.................................การเกิด จบวน
ภพใหม่มิมีด้น............................................ห่างโพ้นมิหัน

    ๓.พุทธ์เจ้าและภิกษุพหุหลาย..................ศยะกราย ณ เชตวันฯ
ครานั้น"พระโกฏฐิกะ"ลุครัน........................จรถึงพระสาริบุตร

    ๔.รุดคำถามว่าไซร้.................................มากหลาย
สาริบุตรตอบคลาย.....................................ชัดรู้
"ปัญญาเรื่องขันธ์"กราย..............................มีเกี่ยว ทิฏฐิ
"ฌาน,ภพ,อินทรีย์"จู้....................................หลุดพ้นปัจจัย

    ๕."ปัญญาสิทราม"เพราะภวเหตุ................ก็ประเภทมิรู้และใฝ่
ความจริงประเสริฐอริยะใส..........................ทุขะ,เหตุนิโรธและมรรค

    ๖.จักเรียกคน"ที่ล้ำ..................................ปัญญา" เหตุใด
เพราะทราบอริยสัจหนา...............................สี่แท้
ชัด"ทุกข์,เหตุทุกข์"มา .................................รึงรัด ใจกาย
นิโรธดับทุกข์แล้..........................................ปรี่ด้วยมรรคแจง

    ๗."วิญญาณ"เจาะเรียกสิเพราะอะไร..........ภวไซร้ซิรู้จะแจ้ง
สุข,ทุกข์,อทุกขมแสดง.................................ก็จะรู้ประจักษ์คณา

    ๘."ปัญญา"แยกต่างชี้................................"วิญญาณ" หรือไร
มิแยก,รวมกันพาน........................................กิจคล้อย
ปัญญามุ่งเจริญขาน.....................................มีเพิ่ม ในมรรค
กำหนดวิญญาณช้อย...................................เพ่งรู้รอบสม

    ๙.เรียก"เวทนา"เพราะตริอะไร...................ก็เพราะไซร้เสวยอะรมณ์
อารมณ์เจาะสุข,ทุขะระทม............................รึอทุกขม์สุขซิกลาง

    ๑๐.พลางเรียกขานว่าไซร้.........................."สัญญา" เหตุใด
กำหนดหมายไวหนา......................................แจ่มแจ้ง
หมายสีเช่น"แดง"มา......................................พาต่าง หลากสี
สีอื่นก็หมายแย้ง............................................สิ่งถ้วนตามสรรค์

    ๑๑.สิ่งสามประการจะศยะหนา....................รึถลาซิแยกละครัน
"สัญญากะเวทะฯ"ประลุดั้น.............................และเจาะวิญญ์ฯสิรู้และชาญ

    ๑๒.พานเวทนาไม่ลี้....................................สัญญา วิญญาณ
หน้าที่แยกกันหนา.........................................ต่างเอื้อ
เวทนาจ่อใดมา..............................................หมายก่อ สัญญา
หมายแน่ววิญญาณเคื้อ..................................รอบรู้เร็วหนา

    ๑๓.ผู้มีสิวิญญ์ลุบริสุทธิ์..............................สละรุด ณ อินท์ฯซิห้า
ตา,หูจมูก..จะประลุหนา..................................มนะรู้กะฌานสิสาม

    ๑๔.จิตลุตามเปี่ยมล้น................................."อากา- สานัญฯ
อากาศมิสุดหนา.............................................เขตไร้
วิญญาณไม่สุดครา.........................................ฌานชื่อ "วิญญานัญฯ"
ฌานโล่ง"อากิญฯ"ไซร้....................................ว่างแท้เป็นสูญ

    ๑๕.สงฆ์ย่อมลุธรรมสิเพราะอะไร.................ภณไซร้"สมาธิ"พูน
ปัญญา"วิปัสส์ฯวิริยะคูณ.................................ริประจักษ์ซิจักขุตน

    ๑๖."ปัญญา"คนมุ่งเกื้อ.................................อะไร
คอยทราบกำหนดไว.......................................จุ่งแล้
พึงมีเพื่อละไกล...............................................โดยเพ่ง สมาธิ
พินิจไตรลักษณ์แท้..........................................แม่นพร้องละเผย

(ต่อหน้า ๖/๖) ประมวลธรรม : ๕๙. สาเลยยกสูตร

(๒๖) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวกเทพผู้เข้าถึงอากิญจัญญายตนภพ
(๒๗) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวก เทพผู้เข้าถึงเนวสัญญานาสัญญายตนภพ
(๒๘) เป็นไปได้ที่บุคคลนั้นจะพึงทำให้แจ้งเจโตวิมุตติ ปัญญาวิมุตติอันไม่มีอาสวะ เพราะอาสวะสิ้นไปด้วยปัญญาอันยิ่งเอง เข้าถึงอยู่ในปัจจุบัน
~ เจโตวิมุตติ ความหลุดพ้นแห่งจิต, การหลุดพ้นจากกิเลสด้วยอำนาจการฝึกจิต หรือด้วยกำลังสมาธิ
~ ปัญญาวิมุตติ ความหลุดพ้นด้วยปัญญา, ความหลุดพ้นที่บรรลุด้วยการกำจัดอวิชชาได้ ทำให้สำเร็จอรหัตตผล และทำให้เจโตวิมุตติ เป็นเจโตวิมุตติที่ไม่กำเริบ คือไม่กลับกลายได้อีกต่อไป
ชาวบ้านสาลา = ถึงพระรัตนตรัยเป็นสรณะ
เมื่อพระผู้มีพระภาคตรัสอย่างนี้แล้ว พวกพราหมณ์และคหบดี ชาวบ้านสาลาได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคว่า “ข้าแต่ท่านพระโคดมผู้เจริญ พระภาษิตของท่านพระโคดมชัดเจนไพเราะยิ่งนัก
ท่านพระโคดม ประกาศธรรมแจ่มแจ้งโดยประการต่างๆ เปรียบเหมือนบุคคลหงายของที่คว่ำ เปิดของที่ปิด บอกทางแก่คนหลงทางหรือตามประทีปในที่มืดด้วยตั้งใจว่า ‘คนมีตาดีจักเห็นรูปได้’ ข้าพระองค์ทั้งหลายนี้ขอถึงท่านพระโคดม พร้อมทั้งพระธรรมและพระสงฆ์เป็นสรณะ ขอท่านพระโคดมจงทรงจำข้าพระองค์ทั้งหลายว่าเป็นอุบาสกผู้ถึงสรณะ ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไปจนตลอดชีวิต” ดังนี้แล

 

ธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม โดย คนเรียนไพร

ไพรอาวรณ์

     แรกสัมผัส ลมหนาว คราวเหมันต์
ใจประหวั่น ถึงคู่ควง ดวงยี่หวา
อดีตกาล เคยสดชื่น รื่นอุรา
ตรมหนักหนา กาลเวลา ฆาตกรรม
     เพราะกรำงาน กลางวนา ในป่าใหญ่
ต้องห่างไกล เกินแก้ แม่งามขำ
นวลอนงค์ ทำร้าย ความทรงจำ
ให้ระกำ ช้ำอุรา มานานวัน
     อนุรักษ์ ผืนป่า พนาไทย
ดำรงไว้ แม้ชีวา ต้องอาสัญ
ผู้บุกรุก จู่โจม เข้าโรมรัน
พร้อมประจัญ ไม่ไว้หน้า เพื่อป่าไทย
     แม้วันนี้ ชีวี เปี่ยมความสุข
ปราศจากทุกข์ รู้พอเพียง เคียงสมัย
ใจยังหวน คำนึง ถึงคนไกล
แม้ล่วงวัย ไม้ใกล้ฝั่ง ยังอาวรณ์

คนเรียนไพร
๖ ธันวาคม ๒๕๖๘

(ต่อหน้า ๕/๖) : ๑๓. วิภังค์ : ปัจจยาการวิภังค์

(๑๐.๕) อัปปมาณาภาภูมิ พรหมโลก ชั้นที่ ๕
~ บุพกรรม ผู้เจริญสมถภาวนาสำเร็จทุติยฌานได้อย่างปานกลาง
(๑๐.๖) อาภัสสราภูมิ พรหมโลกชั้นที่ ๖
~ บุพกรรม ผู้เจริญสมถภาวนาสำเร็จทุติยฌานได้อย่างประณีต
(๑๐.๗) ปริตตสุภาภูมิ พรหมโลก ชั้นที่ ๗
~ บุพกรรม ผู้ที่จะมาบังเกิดในชั้นนี้ได้ ต้องสำเร็จตติยฌานได้อย่างสามัญ
(๑๐.๘) อัปปมาณสุภาภูมิ พรหมโลกชั้นที่ ๘
~ บุพกรรม ผู้ที่จะมาอุบัติบังเกิดในชั้นนี้ได้ ต้องสำเร็จตติยฌานได้อย่างปานกลาง
(๑๐.๙) สุภกิณหาภูมิ พรหมโลก ชั้นที่ ๙
~ บุพกรรม ผู้ที่จะมาอุบัติบังเกิดในชั้นนี้ได้ ต้องสำเร็จตติยฌานได้อย่างประณีต
(๑๐.๑๐) เวหัปผลาภูมิ พรหมโลกชั้นที่ ๑๐
~บุพกรรม ผู้เจริญสมถภาวนาสำเร็จจตุตถฌาน
(๑๐.๑๑) อสัญญสัตตาภูมิ พรหมโลก ชั้นที่ ๑๑
~บุพกรรม ผู้เจริญสมถภาวนาได้จตุตถฌาน และเป็นผู้มีสัญญาวิราคภาวนา
~ วิราคสัญญา คือ ธรรมชาติเป็นที่สละคืนอุปธิทั้งปวง ธรรมชาติเป็นที่ดับกิเลส
(๑๐.๑๒) อวิหาสุทธาวาสภูมิ พรหมโลกชั้นที่ ๑๒
~ บุพกรรม ผู้เจริญสมถภาวนาได้จตุตถฌานและเจริญวิปัสสนาภาวนาจนสำเร็จเป็นพระอนาคามีอริยบุคคลโดยมีสัทธินทรีย์แก่กล้า
(๑๐.๑๓) อตัปปาสุทธาวาสภูมิ พรหมโลก ชั้นที่ ๑๓
~ บุพกรรม ผู้เจริญสมถภาวนาได้จตุตถฌาน และเจริญวิปัสสนาภาวนาจนสำเร็จเป็นพระอนาคามีอริยบุคคล โดยมีวิริยินทรีย์แก่กล้า
(๑๐.๑๔) สุทัสสาสุทธาวาสภูมิ พรหมโลกชั้นที่ ๑๔
~ บุพกรรม ผู้เจริญสมถภาวนาได้จตุตถฌานและเจริญวิปัสสนาภาวนาจนสำเร็จเป็นพระอนาคามีอริยบุคคลโดยมีสตินทรีย์แก่กล้า
(๑๐.๑๕) สุทัสสีสุทธาวาสภูมิ พรหมโลก ชั้นที่ ๑๕
~ บุพกรรม ผุ้เจริญสมถภาวนา ได้จตุตถฌาน และเจริญวิปัสสนาภาวนาจนสำเร็จเป็นพระอนาคามีอริยบุคคล โดยมีสมาธินทรีย์แก่กล้า
(๑๐.๑๖) อกนิฎฐาสุทธาวาสภูมิ พรหมโลกชั้นที่ ๑๖
~ บุพกรรม ผู้เจริญสมถภาวนา ได้จตุตถฌาน และ เจริญวิปัสสนาภาวนาจนสำเร็จเป็นพระอนาคามีอริยบุคคล โดยมีปัญญินทรีย์แก่กล้า
อรูปาวจรภูมิ = ที่อยู่ของ อรูปพรหม คือ พรหมที่ไม่มีรูป มี ๔  คือ
(๑๐.๑๗) อากาสานัญจายตนภูมิ พรมโลก ชั้นที่ ๑๗
~บุพกรรม โยคีฤาษี ผู้ได้จตุตถฌานแล้ว และสำเร็จอากาสานัญจายตนฌาน
(๑๐.๑๘) วิญญาณัญจายตนภูมิ พรหมโลกชั้นที่ ๑๘
~บุพกรรม โยคีฤาษีผู้ได้อากาสานัญจายตนฌานและสำเร็จวิญญาณัญจายตนฌาน
(๑๐.๑๙) อากิญจัญญายตนภูมิ พรมโลก ชั้นที่ ๑๙
~บุพกรรม โยคีฤาษี ผู้ได้วิญญาณัญจายตนฌาน และสำเร็จอากิญจัญญายตนฌาน
(๑๐.๒๐) เนวสัญญานาสัญญายตนภูมิ พรหมโลก ชั้นที่ ๒๐
~บุพกรรม โยคีฤาษี ผู้ได้อากิญจัญญายตนฌาน และสำเร็จเนวสัญญานาสัญญายตนฌาน
(๑๑) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวก
เทพชั้นอาภา
(๑๒) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวก
เทพชั้นปริตตาภา
(๑๓) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวกเทพชั้นอัปปมาณาภา
(๑๔) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวก
เทพชั้นอาภัสสรา
(๑๕) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวก เทพชั้นปริตตสุภา
(๑๖) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวกเทพชั้นอัปปมาณสุภา
(๑๗) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวกเทพชั้นสุภกิณหา
(๑๘) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวก เทพชั้นเวหัปผลา
(๑๙) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวกเทพชั้นอวิหา
(๒๐) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวก เทพชั้นอตัปปา
(๒๑) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวกเทพชั้นสุทัสสา
(๒๒) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวก
เทพชั้นสุทัสสี
(๒๓) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวกเทพชั้นอกนิฏฐภพ
(๒๔) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวกเทพผู้เข้าถึงอากาสานัญจายตนภพ
(๒๕) เป็นไปได้ที่หลังจากตายแล้ว บุคคลนั้นจะพึงเกิดในพวก
เทพผู้เข้าถึงวิญญาณัญจายตนภพ