ธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม โดย คนเรียนไพร

ขอเวลา อีกไม่นาน

     สุดสมเพช เวทนา ประชาไทย
เคยยิ่งใหญ่ ในแดนดิน ถิ่นสยาม
บรรพชน สร้างชื่อ ระบือนาม
สร้างเกรงขาม หวาดกลัว ทั่วอาณา
     ชาติถดถอย ต่ำทราม ตามหมู่มาร
ผายลมปราณ แสนกาก จากชิวหา
กักขฬะ มารยาท ตลอดเวลา
ทอดสายตา เย้ยหยัน ทุกวันไป
     ทั้งแต่งองค์ ทรงเครื่อง เหลือกำหนด
หัวเท้าจรด แฟชั่น ทันสมัย
รสนิยม โง่งม ระทมใจ
สร้างบรรลัย แก่วงการ มานานปี
     ไม่ใส่ใจ ประเพณี สังคมโลก
ตัวอับโชค น่าละอาย ขายศักดิ์ศรี
พฤติกรรม ชอกช้ำ กาลกิณี
ร้าวฤดี ทั่วไทย อีกไม่นาน

คนเรียนไพร
๑ กรกฎาคม ๒๕๖๘

 
ธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม โดย คนเรียนไพร

ฝนแรก

     หยาดพิรุณ หยดแรก แห่งไพรพง
ฟื้นป่าดง จากสงบ สลบไสล
ใบเคยแห้ง ด้วยลมแล้ง กลับละไม
ชื่นหัวใจ ในแดนดิน ถิ่นขจี
     ทั่วแผ่นพื้น คืนชื้นชุ่ม คุ้มวนา
หมู่เมฆา ทะมึนมืด เป็นสักขี
ธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม สมดุลดี
ปฐพี อุดม สมฉายา
     มวลสัตว์ป่า เริงร่า ท้าลมเย็น
มีให้เห็น เป็นสุข สมปรารถนา
แหล่งอาหาร แหล่งน้ำ ค้ำชีวา
เพียรรักษา ให้คงไว้ ไพรอุดม
     สามัคคี ร่วมสร้าง พนาไพร
ด้วยเต็มใจ งดงาม สง่าสม
เพื่อลูกหลาน แนบสนิท จิตพร่างพรม
ชนชื่นชม สมค่า ป่าของไทย

คนเรียนไพร
๒ กรกฎาคม ๒๕๖๘

 
ธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม โดย คนเรียนไพร

ยุติธรรมนำครรลอง

     เมื่อสวรรค์ ยังมีตา ไม่ละเลย
ไม่เมินเฉย ทุรชน คนล้างผลาญ
ไร้จรรยา จริยธรรม นำหมู่มาร
เข้ารังควาน สังคมไทย ใกล้ละลาย
     บริหาร กิจการ งานบ้านเมือง
ไร้ประเทือง ทุกผู้คน จนเรือหาย
มากมายทุกข์ ห่างไกล สุขสบาย
ชีพใกล้วาย เร่งเร้า เศร้าอาดูร
     พฤติกรรม ขายชาติ ประกาศตัว
สิ่งเลวชั่ว สรรค์สร้างไว้ ไทยสิ้นสูญ
อบายมุข มอมเมา ทวีคูณ
สุขสมบูรณ์ เลือนหาย ตายทั้งเป็น
     ศาลสถิต ยุติธรรม นำครรลอง
น้ำตานอง เหือดหาย คลายยากเข็ญ
ดุจจันทรา ส่องสว่าง กลางเดือนเพ็ญ
ไทยเล็งเห็น ทางรอด ปลอดภัยพาล

คนเรียนไพร
๑ กรกฎาคม ๒๕๖๘

(ต่อหน้า ๒/๓๐) ๒.ธัมมสังคณี

   ๑๓.ธรรม"ปริตตะ"ด้อย..............ธรรมเล็กน้อยท่องกามพลาง
ธรรม"มหัคคฯวาง.........................รูปหรืออรูปฌาน
ธรรมโอ่"โลกุตต์ฯชี้......................ธรรมไม่มีประมาณการ
เช่นมีมรรค,ผลกราน.....................นิพพานสงัด,สุขเอย

   ๑๔."ธรรมมีอารมณ์น้อย"............อารมณ์พลอย"ใหญ่"เลยเผย
กับ"อารมณ์มาก"เอ่ย.....................ไม่มีประมาณได้แล
เริ่ม"ธรรมอกุศล".........................."ธรรมกลางยลกุศล"แฉ
และ"อัพยาฯ"แล้...........................ยังมีกิเลสเศษคง

   ๑๕.ท้าย"ธรรมประณีต"นำ.........โลกุตต์ฯธรรมพ้นโลกบ่ง
เริ่ม"ธรรมฝ่ายผิด"ตรง..................อนันตริยกรรม
เป็นธรรมผิดติดแรง......................ห้าอย่างแจงโทษแกร่งหนำ
ธรรมฝ่ายถูกผลล้ำ.......................อริยมรรคสี่แล

   ๑๖.ท้าย"ธรรมไม่แน่นอน"...........ให้ผลจรต่างกันแฉ
ไม่ใช่ฝ่ายผิดแล้.............................หรือฝ่ายถูกแต่อย่างใด
กับธรรมมีมรรคเป็น......................."อารมณ์"เด่น"มีเหตุ"ไข
ธรรมมีมรรคเป็นใหญ่....................มรรคแปดไซร้กิเลสราน

   ๑๗."ธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว".............."ธรรมยังแผ่วมิเกิด"สาน
"ธรรมที่จักเกิด"พาน......................."วันข้างหน้า"แลแท้เทียว
เริ่มธรรมนำด้วยกาล.......................อดีตผ่าน,และธรรมเชี่ยว
"ในอนาคต"เจียว.............................กับธรรมเป็นปัจจุบัน

   ๑๘.ด้วยจิต,เจตสิกนับ..................เกิดขึ้นดับลับกาลมีผัน
อดีต,กาลหน้าครัน..........................ปัจจุบันพลันเปลี่ยนแล
ขณะธรรมเกิดอยู่...........................และดับกรูอดีตแน่
มีเหตุปัจจัยแท้................................สภาพธรรมเกิดกาลหน้าแล

   ๑๙.ธรรมมีอารมณ์เป็น................."อดีต"เด่นปรารภแฉ
ธรรมมีอารมณ์แน่..........................เป็นอนาคตจิตจดตรอง
ธรรมมีอารมณดั้น...........................ปัจจุบันจิตคิดผอง
จิต,เจตสิกกล่าวถ่อง.......................กาลใดเกิด"ธรรมอารมณ์

   ๒๐."ธรรมมีเป็นภายใน"...............ธรรมเกิดไซร้ของตนสม
เฉพาะแต่บุคคลซม.........................ถูกตัณหายึดขันธ์เอย
"ธรรมภายนอก"ของสัตว์................ของตนชัดยึดขันธ์เผย
ธรรมที่ชี้"ใน"เคย............................และ"นอก"เอ่ยด้วยกันแล

   ๒๑."ธรรมมีอารมณ์อยู่.................ฝ่ายใน"กู่และ"ภายนอก"แฉ
"ธรรมเป็นภายใน"แท้......................และภายนอกสองอย่างไว
"ธรรมเห็น,ถูกต้อง"เด่น...................."ธรรมไม่เห็น",ถูกต้องได้
"ธรรมเห็นไม่ได้"ไซร้........................และถูกต้องมิได้เลย

   ๒๒.สอง,แม่บท"โคจฉ์กะ"..............เหตุธรรมปะคู่หกเผย
"ธรรมเด่นเป็นเหตุ"เอ่ย....................ฝ่ายเลว,โลภ,โกรธ,หลงแล
"กุศลเหตุ"ไม่โลภ.............................ไม่โกรธโฉบ,ไม่หลงแฉ
อัพยาฯเหตุธรรมแล้.........................ไร้โลภ,โกรธ,หลงเอย

   ๒๓.ธรรม"ไม่เป็นเหตุ"พร่ำ.............เว้นแต่"ธรรมเป็นเหตุ"เผย
กุศล,อกุศลเอ่ย................................อัพยากฤตเหลือแล
ที่เป็น"กามาฯ"สูบ.............................อรูปฯ,รูปฯแท้
โลกุตต์ฯคือขันธ์แน่..........................รูป,อสังขต์ธาตุหมดเอย

   ๒๔."ธรรมมีเหตุ"อย่างไร................คือขันธ์ไซร้เวทนาเอ่ย
สัญญา,สังขารเคย............................และวิญญาณขันธ์นั้นไว
"ธรรมไม่มีเหตุ"นา.............................คือสภาวะธรรมเหตุไร้
ขันธ์และรูปผองไกล..........................อสังขต์ธาตุมิปรุง

   ๒๕.สาม,แม่บทคู่น้อย......................"จูฬันต์ฯ"จ้อยหมดต่างมุ่ง
มีเจ็ดคู่พยุง.......................................สภาวธรรมต่างกัน
"สัปป์จจยาฯ"ชัด...............................ธรรมมีปัจจัยจัดสรรค์
"อัปปัจจยาฯ"ครัน.............................ธรรมไม่มีปัจจัยเอย

   ๒๖."สังขตา ธัมมา".........................ปรุงแต่งนาเปลี่ยนแปลงเผย
"อสังขตา"เอ่ย...................................ปรุงแต่งมิได้ไม่แปร
"สนิทสัสสนา"เด่น..............................ธรรมที่เห็นได้ชัดแฉ
"อนิทสัสสนาฯ"แล้..............................ธรรมที่เห็นไม่ได้เอย

อภิธรรมปิฎก : ๒.ธัมมสังคณี
(ว่าด้วยมาติกา แม่บทของพระอภิธรรมและพระสูตร)

กาพย์พรหมคีติ

   ๑."ธัมมสังคณี".....................จัดธรรมรี่ชี้กลุ่มสรรค์
อภิธรรม,สุตตันฯ.....................เทียบเคียงสองตรองเนื้อความ
แม่บทอภิธรรม........................แบ่งข้อพร่ำสิบสี่ผลาม
แต่ละหมวดธรรมตาม..............แต่สาม,หก,เจ็ด,แปด..นา

   ๒.หนึ่ง,แม่บทจัดธรรม...........หมวดหนึ่งนำสามธรรมหนา
ยี่สิบสองหมวดกล้า..................หกสิบหกธรรมรวมยล
ธรรม"กุศล"ฝ่ายดี....................ฝ่ายชั่วปรี่'อกุศล"
กับ"อัพยาฯ"ดล........................"ฝ่ายกลางมิชั่วมิดี"

   ๓."เวทนารู้สึก........................เป็น"สุข"ลึกมีทุกข์ปรี่
"ไม่ทุกข์ไม่สุข"มี......................รู้สึกเฉยหรือกลางนา
"ธรรมมีผลวิบาก".....................ธรรมฟาก"เหตุ"ผลธรรมดา
อีกหนึ่ง"มิใช่หนา......................ทั้งสองอย่างเหตุ,ผล"เอย

   ๔."ธรรมถูกยึดถือจัง..............เป็นที่ตั้ง"ยึดถือ"เผย
"ธรรมไม่ถูกยึด"เอ่ย.................แต่เป็นที่ตั้งยึดแล
อีกหนึ่ง"ไม่ยึด"รี่.......................ไม่เป็นที่ตั้งยึดแฉ
แตกต่างกันแล้วแน่...................เรียกมีแท้ทั้งสามเอย

   ๕."ธรรมก่อเศร้าหมองคลี่.......และเป็นที่ตั้งโศก"เอ่ย
"ธรรมไม่เศร้าหมอง"เลย...........แต่เป็นที่ตั้งเศร้าใจ
ธรรมสามไม่เศร้าหมอง.............และไม่ครองเศร้าหมองไหน
ทั้งสามธรรมมีไซร้.....................เป็นธรรมชาติยืนยง

   ๖.ธรรมมี"วิตก,ตรึก"................"วิจาร"นึกตรองถ่องบ่ง
"ธรรมไร้วิตกปลง......................แต่ยังมีวิจาร"แล
ธรรมสามนั้นไม่มี......................ทั้งสองนี้เฉพาะแน่
ผู้ลุฌานสูงแล้...........................วิตก,วิจารละเอย

   ๗."ธรรมกอปรปีติ"ไซร้...........ความอิ่มใจน้ำเนตรเผย
"ธรรมกอปรสุข"มีเอ่ย..............."ธรรมกอปรอุเบกขา"มี
เริ่มธรรมด่ำกับญาณ................ที่เห็นผ่านทัสสนะคลี่
คือ"โสดามรรคฯมี.....................ละสังโยชน์สา ข้อครัน

   ๘.ธรรมสองละโดยฝึก...........ภาวนานึกลุญาณสรรค์
"สกิทาคาฯนั้น...........................ละสังโยชน์สาม,เสริมแล
"อนาคามิมรรค..........................สังโยชน์จักละห้าแฉ
อรหัตต์มรรคแล้........................ลุสังโยชน์สิบเสร็จพา

   ๙.ธรรมสามละไม่ได้...............ด้วยเห็นไซร้และภาวนา
ธรรมมีเหตุละหนา......................ด้วยทัสสนะโสดาฯครัน
ธรรมมีเหตุละด้วย......................ภาวนาช่วยคือมรรคชั้น
สกาทามรรคฯพลัน.....................อนาคาฯ,อรหัตต์ฯแล

   ๑๐.ท้ายธรรมมีเหตุละ..............ไม่ได้ดะทั้งเห็นแฉ
และภาวนาแน่.............................เหตุฝ่ายชั่ว,กาย,พูด,ใจ
เริ่มธรรมนำไปสู่.........................."สั่งสมพรูกิเลส"ใหญ่
ธรรม"ไม่นำสู่ไซร้.........................การสะสมกิเลส"เลย

   ๑๑.ธรรมท้ายไม่เป็นทั้ง.............สองอย่างตั้งสะสมเฉย
และไม่สะสมเอย..........................กับกิเลสไหนสักครา
เริ่มธรรมพระอริยะ.......................ผู้เรียนปะแต่โสดาฯ
ถึงอรหัตต์ฯนา.............................รวมเจ็ดประเภทนั่นแล

   ๑๒.ธรรมผู้ที่ไม่ต้อง...................ศึกษาตรองคือผู้แน่
อรหัตตผลแท้...............................บรรลุเสร็จกิจแล้วนา
ธรรมไซร้ไม่เป็นทั้ง.......................สองอย่างดั่งยังศึกษา
และไม่ศึกษาพา............................แต่อย่างใดไกลว่างกลาง

 
ธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม โดย คนเรียนไพร

วัฒนธรรมความละอาย

     อันมนุษย์ มีสิ่งหนึ่ง พึงสังวร
อุทาหรณ์ วัฒนธรรม อันสดใส
ดัชนี ชี้ให้เห็น อยู่ทั่วไป
คนห่างไกล จากสัตว์ อนิจจัง
     เป็นคนดี มีศีลธรรม ค้ำใจจิต
ธรรมสถิต สุขสงบ ดั่งมนต์ขลัง
สร้างสังคม ไร้เล่ห์เหลี่ยม เปี่ยมพลัง
สิ้นชิงชัง ดั่งสวรรค์ ทิพย์พิมาน
     คำพระสอน เว้าวอน ให้ครวญคิด
สุจริต รู้ละอาย ใจสืบสาน
กระทำการ สิ่งใด ด้วยใจพาล
สร้างร้าวราน แก่หมู่เหล่า ชาวโลกา
     วัฒนธรรม ตอกย้ำ ความละอาย
ทั้งหญิงชาย ขายชาติ สร้างปัญหา
รับผิดชอบ พฤติกรรม ตามมรรคา
ถึงเวลา รู้สำนึก มนุษยชน

คนเรียนไพร
๓๐ มิถุนายน ๒๕๖๘