(ต่อหน้า ๓/๑๑) : ๕๖. มหาตัณหาสังขยสูตร

    ๔๖.เพราะสังขารดับ......วิญญาณจึงลับ......ด้วยเลิก"ปรุง"พาน
วิญญาณดับวูบ....นามรูปตามราน....เพราะจิตดับผลาญ....นามรูปดับแล

    ๔๗.เพราะนามรูปสิดับหนา...............ก็"สฬายะฯ"ดับแน่
ตา,หู,จมูก..มรณะแล้...........................ลิตัวผัสสะดับเอย

    ๔๘.เพราะ"ผัสสะ"ดับ......เวทนาจึงลับ......ไร้กระทบเลย
"เวทนา"ดับพา....ตัณหาดับเผย....เพราะ"รู้"ไร้เปรย...."อยาก"ก็ดับแล

    ๔๙.เพราะตัณหาสิดับลง...................ก็"อุปาฯ"ละดับแน่
คราเมื่ออุปาฯเจาะมละแฉ.....................มลาน"ภพ"ซิดับหนา

    ๕๐.เพราะ"ภพ"ดับลง......"ชาติ"ดับตามบ่ง......สภาพภพสิ้นพา
เพราะ"ชาติ"ดับวาย....ชรา,ตาย..ไม่มา....เพราะไม่เกิดหล้า....สภาพสิ้นกาล

    ๕๑.พระพุทธ์เจ้าสิตรัสความ..............ภณะตามซิดับราน
ทรงถามพระสงฆ์จะตริวิจารณ์...............พระสงฆ์ยืนลุตามลี

    ๕๒.พระพุทธองค์ตรัส.......เหตุดับถูกชัด......เห็นพ้องกันดี
เมื่อไร้สิ่งนี้....สิ่งชี้ไม่มี....สิ่งนี้ดับรี่....สิ่งนี้ดับตาม

    ๕๓.พระพุทธ์เจ้าสิตรัสคง...................วจะบ่งกะสงฆ์ความ
ชำนาญซิแล้วริประลุลาม........................ระลึกขันธ์และธาตุแฉ

    ๕๔.ทั้งในอดีตหนา......อนาคตหน้า......ปัจจุบันแล
เรามีแล้วฤา....หรือมิมีแล้....เป็นอะไรแท้....ต่อไปเป็นใด

    ๕๕.พระสงฆ์รู้และเห็นยาตร.................ภณศาสดาไย
เป็นครูแนะสอนรินยะไซร้........................จะเคารพพระศาสด์ฯหรือ

    ๕๖.สงฆ์หลายรู้กล้า......พระสมณะว่า......อย่างนี้แน่ครือ
สงฆ์จะยกหนา....ศาสดาอื่นฤา....เชื่อวัตรอื่นถือ.....เป็นแก่นสารใด

    ๕๗.พระสงฆ์รู้และทราบข่าว.................ก็จะกล่าวซิแน่วไซร้
พุทธ์เจ้าสิตรัสก็วทะไกล..........................ลุถูกต้องจะทรงนำ

    ๕๘.ชี้พระสงฆ์เดิน.......ลุทางเผชิญ.......พระนิพพานล้ำ
ธรรมนี้พฤติแล้ว....รู้แน่วชัดนำ....ด้วยตนถลำ....ไร้กำหนดกาล

    ๕๙.ประณตน้อมสิกับตน.......................นฤชนเจาะตนพาน
เห็นชัดซิตนเจาะเฉพาะขาน......................และน้อมตนประพฤติเอย

    ๖๐.พุทธ์เจ้าแนะสอน.......เกิดในครรภ์จร.......ปัจจัยสามเอย
"แม่มีระดู"...."พ่อคู่แม่เชย"....."คันธัพพะ"เกย....วิญญาณเกิดรอ

    ๖๑.และมารดาเจาะตั้งครรภ์..................ประลุสรรค์ก็คลอดจ่อ
แม่เลี้ยงกุมารกษิระพอ..............................เจริญยิ่งซิอินทรีย์

    ๖๒.กุมารเติบโต.......ด้วยกามคุณโข......ตา,หู,จมูก..มี
จิต"กามาวะฯ"....สติไม่มั่นชี้....ไร้"เจโตฯ"คลี่....ไร้ปัญญาแล

    ๖๓.กุมารมีกิเลสพูน...............................บริบูรณ์รตีแล้
ลุเวทนาเจาะสุขะแฉ..................................ก็"อยาก"เกิดและยึดพา

    ๖๔.เกิดอุปาทาน......"ภพ"จึงมีพาน......ก่อ"ชาติ"ตามมา
เกิดเป็นปัจจัย....ไซร้"แก่,ตาย"ฝ่า....โศก,ครวญ,ทุกข์กล้า....โทมนัสลามครัน

    ๖๕.พระพุทธ์เจ้าสิตรัสบ่ง.......................ก็พระองค์อุบัติพลัน
ทรงตรัสรู้ลุอรหันต์....................................ซิถูกตรงลุ"วิชชา"

    ๖๖.แจ้งอริยสัจจ์สี่......รู้แจ้งโลกรี่......ฝึกสอนเยื่ยมนา
เป็นศาสดา....เทวามนุษย์หนา....รู้ทั่วโลกหล้า.....โลกเทพ,พรหม,มาร

    ๖๗.และพุทธ์องค์พระคุณป้อน.................นยสอนมนุษย์ชาญ
พร้อมเทพจะแจ้งลุนิรวาณ...........................ลุตามติดพระองค์หนา

    ๖๘.ทรงแจงธรรมงาม.......เบื้องต้น,กลางขาม.......ความงามสุดพา
ประกาศพรหม์จรรย์....ครันสะอาดนา....ชนฟังธรรมกล้า....เกิดศรัทธาเอย

(ต่อหน้า ๒/๑๑) : ๕๖. มหาตัณหาสังขยสูตร

    ๒๓.เพราะ"วิญญาฯ"สิอาหาร................จตุกรานอะไรเอ่ย
ต้นเหตุซิเกิดลุเจาะเฉลย.........................อะไรแดนซิเกิดแฉ

    ๒๔.อาหารสี่นี้......"อยาก"ต้นเหตุชี้......"อยาก"เหตุเกิดแล
"อยาก"ที่เกิดแก่น...."อยาก"แดนเกิดแท้....อยาก ตัณหาแน่....เป็นมูลรากนา

    ๒๕.เพราะ"อยาก"มีสิเวท์นา..................ภวกล้าซิเหตุหนา
เป็นที่อุบัติและศยะมา..............................และเวท์นาเจาะจากไหน

    ๒๖.เวทนา,รู้สึก......มีผัสสะตรึก......เป็นต้นเหตุไว
ผัสสะ,สัมผัส....ชัดเหตุเกิดไกล....เป็นที่เกิดไซร้.....เป็นแดนเกิดเอย

    ๒๗."กระทบ,ผัสสะ"มีอา-.......................ยตนาทวารเอ่ย
ตา,หู,จมูก..สิภวเผย.................................ลุถิ่นเกิดอุบัตินา

    ๒๘.สฬายตนะ.......มี"นามรูป"ปะ.......ต้นเหตุเกิดมา
"นามรูป"แลชี้....มี"วิญญาณ"หนา....เป็นถิ่นเกิดกล้า....เป็นที่เกิดแล

    ๒๙.ก็วิญญาณเจาะสังขาร....................พหุผ่านกะปรุงแน่
ต้นเหตุอุบัติลุหิตะแฉ...............................ซิแดนเกิดและเหตุเอย

    ๓๐.สังขารทั้งหลาย.......มี"อวิชชา"กราย.......ไม่รู้จริงเลย
อริยสัจจ์เด่น....เป็นต้นเหตุเผย.....ถิ่นเกิดนำเคย....สังขารเกิดไกล

    ๓๑.พระพุทธ์เจ้าสิตรัสความ..................พหุผลามกะปัจจัย
มี"ชาติ"อุบัติลุชิระไซร้..............................มฤตตามซิแน่นอน

    ๓๒."ภพ"เป็นปัจจัย.......ชาติ,เกิดมีไว......สัตว์จำต้องจร
"อุปาทาน"ครัน....พลันปัจจัยป้อน....มี"ภพ"สลอน....ผูกสัตว์อยู่นา

    ๓๓.เพราะ"ตัณหา"สิเหตุพาน.................อุปะทานลุมีหนา
กล่าวเวทนาก็หิตะกล้า..............................ลุตัณหาเจาะ"อยาก"พาน

    ๓๔."ผัสสะ"ปัจจัย......กระทบแล้วไซร้......เวทนา,รู้กราน
"สฬายตนะ"หนุน....จุน"ตา"ทำงาน....ช่วยผัสสะสาน....กระทบรู้แล

    ๓๕.และ"นามรูป"สิก่อหนา......................ก็"สฬายะฯ"เกิดแน่
"วิญญาณ"สิหนุนริภวแล้............................ตริ"นามรูป"เจาะเกิดเผย

    ๓๖.เพราะมีสังขาร......เป็นปัจจัยกราน......วิญญาณเกิดเอ่ย
"อวิชชา"เด่น....เป็นปัจจัยเผย....เกิดสังขารเปรย.....ปรุงชั่ว-ดีพาน

    ๓๗.สิข้อความพระพุทธ์องค์...................วทะบ่งซิแล้วขาน
ทรงถามพระสงฆ์จะริพิจารณ์....................จะใช่หรือมิใช่แฉ

    ๓๘.เหล่าภิกษุบ่ง.......เห็นตามพระองค์.......ทรงตรัสเสริมแล
เมื่อสิ่งนี้มี....นี้จึงมีแน่....สิ่งนี้เกิดแล้....นี้จึงเกิดกราน

    ๓๙."อวิชชา"สิปัจจัย..............................ภวไซร้เจาะสังขาร
สังขารก็เหตุจะลุประสาน..........................กะวิญญาณอุบัติเผย

    ๔๐."วิญญาณ"ปัจจัย.......นามรูปเกิดได้.......คราใกล้ตายเอย
นามรูปก่อหนา....สฬายะฯเกย.....ด้วยกาย,ใจเอ่ย....ตา,หู..ก่องาน

    ๔๑."สฬายาตะฯ"ก่อชัด..........................ภว"ผัสสะ"เกิดขาน
แล้วผัสสะรี่เจาะนิรมาณ.............................ริ"รู้,เวทนา"คลี่

    ๔๒."เวทนา"ปัจจัย......."ตัณหา"มีได้......"อยาก"เกิดขึ้นมี
ตัณหา,อยากพา....อุปาทานชี้....ได้มากแล้วปรี่....ยึดติดมากนา

    ๔๓.อุปาทานสิปัจจัย...............................ภวไซร้ซิ"ภพ"มา
มีภพก็"ชาติ"จะประลุหนา............................เพราะยึดแล้วก็"ชาติ"ตาม

    ๔๔.ชาติเป็นปัจจัย......เมื่อเกิดแล้วไซร้......ชรา,ตายลาม
เศร้าโศก,คร่ำครวญ....ผวนโทมนัสผลาม....ทุกข์กาย,ใจขาม....คับแค้นมีไกล

    ๔๕.กระบวนการสิดับเหตุ.........................ก็ประเภทซิปัจจัย
มรรคคือวิราคะมละไว.................................."อวิชชา"มิเหลือสาน

 
ธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม โดย คนเรียนไพร

คำพ่อสอน

     นวมิน ทร มหาราช
ไทยทั้งชาติ รุ่งเรือง ประเทืองศรี
เป็นมิ่งขวัญ ราชัน จอมจักรี
สุขฤดี เกศกมล เหล่าคนไทย
     น้อมรำลึก พระมหา กรุณา
ปวงประชา อยู่สุข ทุกสมัย
ภูมิปัญญา รู้พอเพียง เป็นหลักชัย
ขอเทิดไว้ เหนือเกล้า ทุกเช้าเย็น
     อัคร ศาสนู ปถัมภก
ร่มเย็นปรก ทั่วไทย ไร้ยากเข็ญ
ดุจแสงดาว ส่องสว่าง กลางคืนเพ็ญ
โลกได้เห็น พร้อมพักตร์ ประจักตา
     เหล่าชาวไทย เทิดไท้ ไว้เหนือเกล้า
ทุกหมู่เหล่า พร้อมเพรียง เพียรรักษา
ร่วมสืบสาน คำสอน องค์บิดา
อยู่คู่ฟ้า ตราบสิ้นยุค พุทธกาล

คนเรียนไพร
๑๓ ตุลาคม ๒๕๖๘

ประมวลธรรม : ๕๖.มหาตัณหาสังขยสูตร (สูตรว่าด้วยความสิ้นไปแห่งตัณหา สูตรใหญ่)

นาคาคะนองฝนฉันท์ ๒๖/กาพย์ทัณฑิกา

   ๑.ผจงน้อมประณตคุณ........................ซิอดุลย์พระพุทธ์ฯครัน
ทรงตรัสรู้ลุอรหันต์.................................แนะสอนชนลิทุกข์ผลาญ

    ๒.คราหนึ่งพุทธ์เจ้า.......พัก"เชตวันฯ"เหย้า......มีภิกษุกราน
"สาติบุตร"เน้น....มีเห็นผิดพาน....ว่ารู้ทั่วผ่าน....พุทธ์องค์สอนแล

   ๓.พระสงฆ์หลายสิยินมา.......................วทะสาติฯกล่าวแล้
วิญญาณจะท่องเสาะจรแน่......................พระสงฆ์เตือนมิควรเอ่ย

    ๔.พุทธ์เจ้ามิกล่าว......เช่นนี้เลยพราว......เพราะวิญญาณเคย
อาศัยปัจจัย....จึงได้เกิดเผย....ปราศปัจจัยเกย....มิเกิดขึ้นแล

    ๕.ตะไซร้สาติฯยืนยัน..........................คติดั้นซิชั่วแท้
แม้ให้ลิทิฏฐิมละแล้.................................พระสงฆ์ทูลพระพุทธ์องค์

    ๖.พุทธ์เจ้าตรัสเร้า......สาติบุตรเฝ้า......ตรัสถามประจง
วิญญาณเป็นใด....ทูลไซร้สภาพบ่ง....พูด,รู้ได้คง.....รับวิบากกรรมเอย

    ๗.พระพุทธ์เจ้าสิตรัสฉาย.....................ปริยายเอนกเอ่ย
วิญญาณจะเกิดก็เพราะเหมาะเกย............ซิปัจจัยประจักษ์ขาน

    ๘.สาติฯกล่าวนี้.......ตู่ตถาคตชี้.......ฝังตนเองพาน
จะพบสิ่งไซร้....มิใช่บุญขาน....เพราะทิฏฐิกราน....ไร้ประโยชน์ตรง

    ๙.เจาะ"โมฆาบุรุษฯ"ดล.........................นิรผลซิมรรคบ่ง
พุทธ์เจ้าสิถามกะพหุสงฆ์..........................วะเรืองธรรมเจริญไหม

    ๑๐.เหล่าสงฆ์ทูลเอ่ย.......เป็นมิได้เลย.......ธรรมจะรุ่งไกล
สาติฯก้มหน้า....มิกล้ากล่าวใด.....นั่งนิ่งละอายใจ....หมดปฏิภาณ

    ๑๑.พระพุทธ์เจ้าแนะสอนไว้...................คติไซร้กะวิญญาณ
ด้วยจักขุวิญญ์ฯจะริสคราญ.......................ก็ด้วยตาและรูปาฯ

    ๑๒."โสตวิญญาณ".......เกิดด้วย"หู"สาน......"สัททารมณ์"นา
"ฆานวิญญาณ"ไซร้....อาศัย"จมูก"หนา...."คันธารมณ์"พา....ฆานวิญญ์ฯเกิดชม

    ๑๓.เพราะ"ชิววิญญ์ฯ"อุบัติริน..................หิตะ"ลิ้น,รสารมณ์"
"กายวิญญ์ฯ"สิ"กาย"เจาะปะทะบ่ม...............กะโผฏฐัพพะรมณ์แฉลุ

    ๑๔.ทรงสอนว่า"ไฟ"......ติดเพราะเชื้อใด......เรียกชื่อเชื้อแล
ไฟติดเพราะไม้....เรียกไฟไม้แล้....ติดในป่าแท้....เรียกไฟป่าเอย

    ๑๕.ก็วิญญาณคะคล้ายชัด......................ลุอุบัติเพราะใดเอ่ย
เรียกชื่อสิตามเจาะเฉพาะเลย......................ตริกล่าวแล้วฉะนั้นหนา

    ๑๖.พุทธ์องค์ตรัสเรื่อง......ขันธ์ห้ากระเดื่อง......เกิดแล้วหรือครา
ขันธ์เกิดด้วยภัตร....เห็นชัดหรือพา....ภิกษุตอบว่า.....เป็นเช่นนั้นแล

    ๑๗.พระสงฆ์คิดวะขันธ์ห้า........................มละหนาเพราะภัตรแน่
สงสัยวะขันธ์จะนิรแท้..................................รึมีอยู่ซิอย่างไหน

    ๑๘.สงฆ์แคลงขันธ์พาน.......เกิดเพราะอาหาร.......มีจริงหรือไร
ขันธ์ห้าดับเพราะ....เจาะภัตรดับไซร้....รู้เกิด-ดับไว....คลายสงสัยเลย

    ๑๙.พระพุทธองค์สิตรัสบ่ง.......................ผิวะสงฆ์ซิยึดเอย
กับทิฏฐิว่าจะสุจิเผย....................................วะของเราเหมาะปัดไส

    ๒๐.หากสงฆ์มิติด.......ไม่ยึดถือชิด.......เป็นของเราไว
ทิฏฐิบริสุทธิ์....พึงรุดธรรมไซร้.....เหมาะสลัดได้....สงฆ์กล่าวจริงแล

    ๒๑.พระพุทธ์เจ้าสิตรัสภัตร......................จตุชัดประโยชน์แน่
อาหารเหมาะชีพและหิตะแฉ........................แสวงภพจะเกิดหนา

      ๒๒.อาหารสี่ชนิด......"กวฬิงกาฯ"ชิด......คือคำข้าวนา
"ผัสสาหาร"นำ....การสัมผัสจ้า...."มโนสัญเจตน์ฯ"อ้า....ความจงใจเอย