@ ผังโคลงบอกบ่งใช้....ชัดเจน
โทสี่เอกเจ็ดเกณฑ์........ว่าไว้
ตรึงตำแหน่ง บ เบน.......บ เบี่ยง
พึงเพ่งจำจารให้............อย่าได้ผิดผัง

====

ตัวแบบ :-

๏ เสียงลือเสียงเล่าอ้าง    อันใด   พี่เอย
เสียงย่อมยอยศใคร        ทั่วหล้า
สองเขือพี่หลับใหล         ลืมตื่น   ฤๅพี่
สองพี่คิดเองอ้า             อย่าได้ถามเผือ ๚ะ

ลิลิตพระลอ
----------

๏ นิพนธ์กลกล่าวไว้        เป็นฉบับ
พึงเพ่งตามบังคับ           ถี่ถ้วน
เอกโทท่านลำดับ         โดยที่   สถิตนา
ทุกทั่วลักษณะล้วน         เล่ห์นี้คือโคลง ๚ะ

จินดามณี ฉบับหลวงวงศาธิราชสนิท
-----------

๏ จากมามาลิ่วล้ำ        ลำบาง
บางยี่เรือราพลาง         พี่พร้อง
เรือแผงช่วยพานาง       เมียงม่าน มานา
บางบ่รับคำคล้อง         คล่าวน้ำตาคลอ ๚ะ

นิราศนรินทร์

สร้อยโคลง

@ ทุกบาทอาจใส่"สร้อย"...เสริมความ
เว้นแต่"บาทสอง"ปราม.......ปิดกั้น
"สร้อย"เพียงเพื่อเติมตาม...เต็มบอก
ละหลีก มิใช้นั้น.................แน่ต้องตำรา

ตัวอย่าง "สร้อย" ใน บาทสี่

@ "สิน" องค์เจ้าตากไท้......น้อมนบ
เพื่อแผ่นดินสยาม รบ.........กอบกู้
ปวงประชาราษฎร์สุขสงบ...สำนึก
จากจิตตระหนักรู้...............แซ่ซ้องสดุดี..ธ นา

====

๏ เสียงลือเสียงเล่าอ้าง   อันใด   พี่เอย
เสียงย่อมยอยศใคร        ทั่วหล้า
สองเขือพี่หลับใหล         ลืมตื่น   ฤๅพี่
สองพี่คิดเองอ้า            อย่าได้ถามเผือ ๚ะ

# มีผู้ถามครับว่า
บทที่เป็น ลิลิตพระลอ นั้น
ทำไมมี เอก เกินมา ๒ ครับ?

@ เอกเจ็ดโทสี่นั้น............ไป่รวม..."อื่น"เอย
โทเอกเสก"สร้อย"สวม......สิทธิ์ใช้
"คำตาย" ลดกฎหลวม......เหตุขาด..."เอก"นา
ผู้ปราชญ์ฉลาดเลือกให้...หลีกลี้เกณฑ์สลาย

# ใช้ "คำตาย" แทน "รูปเอก"

@ สิ่งใดให้แปดเปื้อน....เปรอะคน
ใช่สิ่งรอบล้อมดล.........ด่างพร้อย
แท้ชั่วซ่อนซ้อนกล........เกิดก่อ
จากจิตความคิดร้อย.....เล่ห์ลิ้นตัณหา

====

โคลงสี่สุภาพ
ทำไมต้องมีคำว่าสุภาพอยู่ด้านหลังชื่อ
จาก Pantip #1603119


@ “สุภาพ” เขียนขีดท้าย…………ร่าย-โคลง
หมาย “หยาบ กระด้าง กลโกง”..อย่าใช้
ฤๅ ปราชญ์ท่านผูกโยง.............ประเด็นบอก
ผู้กระจ่างโปรดแจ้งให้..............เพื่อนรู้!อย่าเฉย

====

# โคลงสี่เสาวภาพ*แจ้ง            แจ่มตา
คือ"ละวรรณยุกต์"มา                ฟัดไว้
หยาบคายมิเกี่ยวหนา                พึงสดับ
สี่แห่งขีดเส้นใต้                         กับท้ายสี่คำ ฯ

กามนิต, ๑๔ มิ.ย.๕๕

ป.ล. โบราณเรียก "โคลงสุภาพ" ว่า "เสาวภาพโคลง"
เพราะเลี่ยงคำที่มีรูปวรรณยุกต์ในตำแหน่งที่ไม่บังคับโท-เอก 
และห้ามเด็ดขาดใน ๔ คำ คือ
คำรับสัมผัสท้ายบาทแรกกับบาทที่สองบาทที่สาม
และคำสุดท้ายของบาทที่สี่
ไม่เกี่ยวกับคำสุภาพที่ตรงข้ามกับคำหยาบคาย

เสาว- [-วะ-] ว. ดี, งาม. (แผลงมาจาก สว สุ โส เช่น
เสาวภาพ แผลงมาจาก สวภาพ

====

@ ขอเขียนความข้าฯร่าย...เสนอมา
โคลง"สี่สุภาพ"ควรคา.........แจ่มไว้
ปลายบาทหนึ่งตรึงตรา.......คงมั่น
จำ"แห่ง"พึงจารใช้..............ไป่เพี้ยนผิดหลง

@ บาทสองปลายวรรคต้น.."สามัญ"
ตำแหน่ง"สุภาพ"กางกัน......เด่นเน้น
บาทสามเช่นสองพลัน........บ เปลี่ยน
บาทสี่สุดปลายเฟ้น............ยิ่งย้ำ"สุภาพ"หนา

ถาม : สลับตำแหน่ง    โท เอก  
ตรง บรรทัดที่ 2 หรือ 4 ละครับ
จะผิดหรือถูก

* สลับตำแหน่ง  โท เอก  ตรง บรรทัดที่ 2
ไม่เคยเห็นใคร สลับในบาท ๒ เลยครับ

* สลับตำแหน่ง    โท เอก  ตรง บรรทัดที่ 4

@ ใคร ใช่ญาติจากแคว้น....แดนไกล
ใคร ชุบจิตแจ่มใส...............เมื่อเศร้า
ใคร ให้แห่งพักใจ................ยามตก..ต่ำเฮย
ใคร ร่างเหลือเพียงเถ้า........เฝ้าร่ำอวยพร

====

** เคยอ่านพบใน "มติชน สุดสัปดาห์"
มีผู้เสนอเรียก การสลับตำแหน่ง เอกโท วรรคท้ายสุด
เป็น โทเอก  ให้ชื่อว่า

"โคลงสี่โสภา"

ผู้เขียนได้อธิบายเหตุผลว่า
น่าถือเป็นโคลงอีกแบบหนึ่งได้

พบประเด็นนี้อีกใน "มติชน สุดสัปดาห์"
๘-๑๔ มิถุนายน ๒๕๕๕
ฉบับที่ ๑๖๖๐ หน้า ๖

*** โคลงสี่โสภา

@ ปลูกป่าป่าปกให้.............ร่มเย็น
แล้ง/ท่วม ลด! หมดเข็ญ.....สุขล้ำ
ปลูก! ปรับจิตกายเป็น.........เช่นป่า
ยังประโยชน์แหล่งยันค้ำ....ผู้ถูกข่มเหง

====

@ รักแท้ แล้ซึ้ง ไม่............ลืมเลือน
รักแน่ ไป่แชเชือน.............รับใช้
ทุกข์ท้น มั่น! มุเยือน..........สุขส่ง..นวลนา
เธอดุจเดือน พลังให้.........ใช้ชีพเพื่อผอง

ร้อยกรอง ปองหลากหลาย


@ เชิญลองแนวใหม่ให้..........คึกคัก
แสดงแจ่มปัญญาประจักษ์.....ทุกด้าน
ทั้งศิลป์ศาสตร์ทราบหลัก......แกนแก่น
ร่วมสนุกถกรับ-ค้าน..............เปิดกว้างพร้อมฟัง

@ พลังปัญญาพรักพร้อม......ธรรมา
แน่! เปลี่ยนหล้าโลกา............เลิศล้ำ
แสงสูรย์ส่องอวิชชา..............พลันดับ
ลุกระจ่างในธรรมค้ำ.............ทุกผู้ประสบสันต์

แนว วิชาการ ครับ

ขิงก็รา ข่าก็แรง

@ "รา" สำนวนว่านี้.......ขอถาม
แน่! ใช่เชื้อราลาม........โรคไซร้
อธิบายบ่งบอกความ.....สักหน่อย
คือสิ่งใด ? จึ่งใช้..........เปรียบได้เหมาะสม

บอกใบ้ ครับ

@ คนไทยนิยมร้อยเล่น....เรียงคำ
สรรพสิ่งคู่เคียงนำ............ผูกไว้
"สัมผัสอักษร"ประจำ........ร้องเล่น
ขิงข่า "อะไร"แรง?ใช้.......บอกใบ้เหนื่อยหนอ

 ====

แนว ปริศนา

@ เมืองใดดุจรกร้าง........ผู้คน
ส่ำสัตว์ครอบครองจน......ชื่อค้ำ
ฟังอ่านย่อมบัดดล...........ทายถูก
ร่ายร่ำประลองซ้ำ............ยิ่งย้ำแตกฉาน

====

แนว เคมี

@ แปลก ! สารตัวแรกนั้น...ติดไฟ
สารที่สองฉับไว.................ช่วยไหม้
สองรวม ร่วมทันใด............แปรเปลี่ยน
สารใหม่ดับไฟได้..............ตอบสิ้นสามสาร

@ ตรุษจีนตรองตรึกย้ำ
.....เตือนใจ
คนใหม่กายใจไสว
.....ผ่องแผ้ว
ปณิธานทุกวันไป
.....หล้าสุข..สวัสดิ์เฮย
ผองเพื่อนศัตรูแคล้ว
.....ทุกข์สิ้นสุขเสมอ