# นิทานยายกับตา (ปลูกข้าว) #

ชิงสมบัติตัดเจ้าของเข้าครองทรัพย์
แล้วยังกลับรบพุ่งคิดมุ่งหมาย
โทษของมึงสองคนไม่พ้นตาย
อ้ายผู้ร้ายมาแต่หนตำบลใด
พระฉันทาได้ฟังรับสั่งถาม
จะครั่นคร้ามอาญาก็หาไม่
จึงบอกว่าตัวข้ามาแต่ไกล
เป็นหน่อไทยขัดเคืองพลัดเมืองมา
ที่ทำผิดท่านกลับไปจับได้
จงฆ่าให้บรรลัยไปเถิดหนา
เรามิได้ย่นย่อมรณา
อย่าชักช้าไตร่สวนไม่ควรการ ฯ

ท้าวฟังเรื่องเคืองขัดตรัสตวาด
ยังบังอาจพูดจาทำกล้าหาญ
เจ้าเชื้อวงศ์ทรงศักดิ์จักรพาฬ
มาทำการผิดชาติราชวงศ์
ยังคิดเห็นเป็นเชื้อเนื้อกษัตริย์
ครั้นจะตัดชีพลุ่ยให้ผุยผง
จะเสียชาติขัติยานราพงศ์
จะต้องลงโทษไว้น้ำใจพาล
จึงบัญชาสามนต์อ้ายคนร้าย
โทษถึงตายแต่ว่าอย่าประหาร
เอาจองจำทำพอทรมาน
ดัดสันดานให้นึกรู้สึกกาย ฯ

กรุงกษัตริย์ตรัสเสร็จเสด็จกลับ
เข้าประทับแท่นที่มณีฉาย
เสนาเข้าจับกุมคุมผู้ร้าย
พาผันผายเข้ากระสันพันธนา
สงสารพระฉันทาต้องมาติด
คบคนผิดติดคุกทุกข์นักหนา
นี่แลคำผู้เฒ่าท่านกล่าวมา
จะคบหาผู้คนต้องสนใจ
ถ้าคนพาลพาลพาไปหาชั่ว
ได้หมองมัวตัววิบัติจนตัดษัย
คบเมธาพาตนให้พ้นภัย
ชักนำให้แต่ข้างทางเจริญ ฯ (มีต่อ-)

# นิทานยายกับตา (ปลูกข้าว) #

ป่างพระองค์ทรงโฉมโรมวิไสย
ร้อนพระทัยไม่เป็นสุขความฉุกเฉิน
จะใคร่ไปชมไพรเสียให้เพลิน
ตามแนวเนินป่าชัฏทัศนา
เสด็จออกที่นั่งบัลลังก์อาสน์
สั่งอำมาตย์สองฝ่ายทั้งซ้ายขวา
เราจะไปไพรพนมชมมาลา
อย่าได้ช้าเตรียมกันจะครรไล
ขุนเสนีสี่นายข้างฝ่ายหน้า
รับบัญชากราบก้มบังคมไหว้
มาเร่งรัดจัดโยธาอาชาไนย
ในทันใดพร้อมถ้วนกระบวนกัน ฯ

องค์ท่านเท้าเจ้านิเวศน์เกศกษัตริย์
โสมนัสจะไปชมไพรสัณฑ์
มาขึ้นทรงอาชาไม่ช้าพลัน
พลขันธ์ห้อมล้อมจอมนิกร
เดินกระบวนด่วนมาพนาสณฑ์
พวกไพร่พลเป็นลำดับสลับสลอน
พ้นนิเวศน์เขตคันธ์รีบสัญจร
ถึงดงดอนรื่นร่มพนมวัน
องค์ท่านเท้าเจ้าพาราแสนปราโมทย์
ชมเขาโขดรุกขาพนาสัณฑ์
เป็นซุ้มเซิงเพิงผาศิลาชัน
มาลัยพันเลี้อยทอดยอดระย้า
บ้างผลิดอกออกผลลงหล่นร่วง
อัมพาพวงสุกงอมบนจอมผา
เหล่าปักษิณบินไขว่อยู่ไปมา
ลงเล็มล่าผลพฤกษีไล่ตีกัน
จตุบาททวิบาทออกกลาดเกลื่อน
เดินตามเพื่อนเริงร่าพนาสัณฑ์
มาลัยรื่นชื่นในพระทัยครัน
พระทรงธรรม์ชทเพลินเจริญใจ ฯ

จะกล่าวพวกโจรป่านั้นห้าร้อย
ชื่อเจ้าหยอยใจร้ายเป็นนายใหญ่
คอยเที่ยวปล้นคนมาพนาลัย
คุมพวกไพร่กะเกณฑ์ตระเวนดง ( มีต่อ - )

# นิทานยายกับตา (ปลูกข้าว) #

พอแลเห็นท้าวไทยมาในป่า
พวกพาลาชื่นชมสมประสงค์
นายโจรให้ไพร่อ้อมเข้าล้อมองค์
แล้วก็ตรงบุกรุกทำคุกคาม
ตวาดก้องร้องว่าพระยาใหญ่
บังอาจใจตัวเองไม่เกรงขาม
ป่าของข้าไม่ควรมาลวนลาม
เที่ยวเล่นตามใจตัวไม่กลัวใคร
ต้นไม้ยับสับสนออกป่นปี้
จะถึงที่กรุงกษัตริย์ต้องตัดษัย
ถ้ารักตัวกลัวชีวันจะบรรลัย
ที่ท่านใส่เครื่องทรงถอดส่งมา
ตัวเราจึงจะโปรดยกโทษให้
ถ้าหาไม่ชีวังคงสังขาร์
สิ้นทั้งเหล่าไพร่นายวายชีวา
เราจะฆ่าเสียให้หนำไม่ยำเยง ฯ

ท่านท้าวไทยได้สดับให้คับอก
แสนวิตกโจรพาลหาญข่มเหง
จึงตรัสโต้ตอบไปมิได้เกรง
ป่าของเอ็งตัวเราไม่เข้าใจ
ธรรมดาป่าไม้ในไพรสณฑ์
สำหรับคนไปมาได้อาศัย
จะปรับเราเอาดังจิตเห็นผิดไป
ใครจะให้เครื่องประดับสำหรับองค์
นายโจรฟังคั่งแค้นแสนพิโรธ
แกว่งดาบโดดลุกลามตามประสงค์
พวกไพร่พลโจรไพรใจทะนง
รณรงค์ไล่รุกเข้าบุกกัน
พลบูรีตีรันประจัญรับ
ต่างกลอกกลับฟันแทงด้วยแข็งขัน
ข้างพวกโจรปล้นไพรใจฉกรรจ์
ไล่ฟาดฟันพลบูรีชีวาวาย
เข้ารบพุ่งกรุงกษัตริย์ได้ขัดสน
เห็นไพร่พลป่นป้ออกหนีหาย
สู้รบรับขับสู้ผู้เดียวดาย
พวกผู้ร้ายล้อมจับแทบอับจน ฯ ( มีต่อ - )

# นิทานยายกับตา (ปลูกข้าว) #

ฝ่ายว่าพระสัจจาเมธานั้น
เที่ยวพากันเยื้องย่างมากลางหน
ถึงเขาขวางกลางไพรเห็นไพร่พล
พวกโจรปล้นล้อมท้าวเจ้าบูรี
รู้คะเนเมธาจึงว่าขาน
พวกโจรพาลรบพุ่งเจ้ากรุงศรี
น่าสมเวชเวทนาเจ้าธานี
จะถึงที่วายชนม์ด้วยคนพาล
เราควรจะช่วยไว้อย่าให้ม้วย
เอ็นดูด้วยท่านเท้าเจ้าสถาน
พระสัจจาว่าชอบประกอบการ
ควรทัดทานห้ามปรามสงครามนั้น
พระตรัสพลางย่างไปร้องไตร่ถาม
นี่ข้อความเป็นอย่างไรไฉนนั่น
มาล้อมสู้ผู้เดียวขับเคี่ยวกัน
มีโทษทัณฑ์ผิดพลั้งเป็นอย่างไร ฯ

นายโจรป่ากล้าหาญพาลฉกาจ
เห็นหน่อนารถล่วงลามมาถามไถ่
แกว่งกระบี่ชี้หน้าแล้วว่าไป
บังอาจใจมาถามเนื้อความเรา
ทำอวดกล้าน่าเตะมาเกะกะ
ใช่ธุระล่วงบามาถามเขา
มึงไม่รู้จักกูทำดูเบา
ประเดี๋ยวเกล้าจะกลิ้งอยู่กลางดง
พระทรงฟังโจรป่าที่ว่ากล่าว
ให้ร้อนร้าวในจิตดังพิษสง
จึงว่าเหวยโจรไพรใจทะนง
ทำอาจองขู่ข่มด้วยลมพาล
เราถามความโดยดีกลับพิโรธ
มาขึ้งโกรธกล่าวอ้างจะล้างผลาญ
อ้ายโจรกากปากกล้าชาติสาธารณ์
จะวายปราณป่นปี้ทั้งรี้พล
นายโจรฟังคั่งแค้นแสนโทษา
ต้อนโยธาไล่จับอยู่สับสน
พระสัจจากล้าหาญพาลประจญ
กับสองคนพี่เลี้ยงที่เคียงองค์ (มีต่อ-)

# นิทานยายกับตา (ปลูกข้าว) #

เข้าฟาดฟันโจรไพรไล่พิฆาต
ลงพินาศแตกกระจุยเป็นผุยผง
แต่ตัวนายโจรใหญ่ใจทะนง
ด้วยอยู่คงองอาจทนศาสตรา
เห็นพวกเหล่าบ่าวไพร่บรรลัยยับ
สุดรอรับอ่อนเปลี้ยลงเสียท่า
พระหน่อนารถฟาดคอมรณา
สิ้นชีวาวายวางอยู่กลางไพร
เจ้าบูรีมีจิตพิศวาส
เห็นหน่อนารถช่วยจำกัดโจรตัดษัย
รีบมาหาพาทีด้วยดีใจ
ดีกระไรเจ้าช่วยไม่ม้วยมรณ์
ได้ล้างปลาญพาลภัยแก้ไขเรา
คุณของเจ้าใหญ่ยิ่งกว่าสิงขร
ขอเชิญเจ้าเข้าไปในนคร
ได้ถาวรอุปถัมภ์ให้สำราญ ( มีต่อ - )

# นิทานยายกับตา (ปลูกข้าว) #

แล้วนำหน้าพาองค์พงศ์กษัตริย์
ออกเลี้ยวลัดตัดไปในไพรสาณฑ์
สักครู่หนึ่งถึงพาราหน้าพระลาน
พระภูบาลขึ้นนั่งบัลลังก์รัตน์
พวกเสนีดีใจเข้าไปเฝ้า
ลงก้มเกล้าคอยฟังรับสั่งตรัส
เจ้าพาราชื่นชมโสมนัส
จึงเอื้อนอรรถถามองค์พงศ์นรา
เต้าทั้งสองผ่องใสไฉนนั่น
จึงพากันมาในไพรพฤกษา
เราขอถามนามวงศ์ด้วยสงกา
อยู่พาราแห่งหนตำบลใด ฯ

พระสัจจาฟังท้าวกล่าวประภาษ
อัพภิวาททูลความตามนิสัย
ข้าชื่อว่าสัจจานราไชย
เป็นเชื้อไขพงศ์กษัตริย์ขัติยา
ได้วิบัติขัดข้องต้องลำบาก
กำจัดจากนิเวศน์กับเชษฐา
ได้มาพบพวกพ้องอีกสองรา
พากันมาตามทางในกลางไพร
มาถึงบ้านเศรษฐีผู้มีศักดิ์
ก็เข้าพักวอนว่าขออาศัย
ท่านเศรษฐีมีทรัพย์ก็รับไว้
ครั้นอยู่ไปนิครนเป็นคนพาล
ชวนให้พระเชษฐาฆ่าเศรษฐี
เห็นกับที่สมบัติพัสถาน
พี่เมธาคิดเห็นไม่เป็นการ
ความรำคาญกลัวผิดจะติดพัน
จึงได้ชักชวนข้าให้คลาคลาด
แรมนิราศเที่ยวมาพนาสัณฑ์
จึงได้มาพบองค์พระทรงธรรม์
ช่วยฆ่าฟันโจรร้ายให้วายชนม์ ฯ

ท้าวฟังความตามเจ้าเล่าแถลง
ได้จะแจ้งสิ้นเสร็จในเหตุผล
รู้เหล่ากอหน่อไทยใช่ไพร่พล
ภูวดลหรรษาแล้วพาที ( มีต่อ - )

# นิทานยายกับตา (ปลูกข้าว) #

เชษฐาเจ้าหรืออย่างไรเราไม่รู้
เป็นศัตรูสองคนปล้นเศรษฐี
เราให้จับตัวมายังธานี
ประเดี๋ยวนี้ก็ยังขังเอาไว้
พระสัจจาฟังท้าวที่เล่าแจ้ง
ให้ระแวงในจิตคิดสงสัย
จะเป็นพี่เราบ้างหรืออย่างไร
จำจะให้เขาพามาให้รู้
ครั้นคิดพลางทางทูลมูลเหตุ
ได้โปรดเกศผู้ร้ายอย่างไรอยู่
ประหลาดมากหลากใจอยากใคร่ดู
โปรดสั่งผู้คุมเขาให้เอามา
จักรพงศ์ทรงฟังรับสั่งโปรด
ถอดนักโทษปล้นเศรษฐีมาทีหวา
ขุนอำมาตย์ราชมัญรับบัญชา
ก็รีบมาหน้าวังที่ขังคน
ถอดนักโทษสองราที่ฆ่าเขา
พามาเฝ้าจอมวังดังนุสนธิ์
พระฉันทาเห็นน้องหมองกระมล
ทั้งนิครนก้มพักตร์ไม่ทักทาย (มีต่อ )

# นิทานยายกับตา (ปลูกข้าว) #

พระสัจจาเบือนเนตรเห็นเชษฐา
ต้องอาญาท้าวไทยให้ใจหาย
วิ่งเข้ามาอัญชลีพระพี่ชาย
ลงฟูมฟายชลเนตรสังเวชครัน
แล้วกราบทูลท้าวไทยจงได้โปรด
ด้วยนักโทษผู้นี้พี่หม่อมฉัน
ที่เหี้ยมโหดโทษผิดมีติดพัน
พระทรงธรรม์จงงดโปรดลดลา
เจ้าจอมวังฟังบอกที่ออกโอษฐ์
ทูลขอโทษแจ้งเหตุว่าเชษฐา
ไม่ขืนขัดตรัสตามความเมตตา
เป็นพี่ยาของเจ้าพึงเข้าใจ
ประพฤติตนคนพาลสันดาลโฉด
จึงต้องโทษทัณฑ์หนักเพียงตักษัย
เจ้าทูลขอก็เห็นไม่เป็นไร
จะยกให้กับเจ้าช่วยเรามา
แล้วจึงมีบรรหารโองการโปรด
ถอดนักโทษเปลื้องปลดงดโทษา
พระหน่อนารถกับนิครนพ้นอาญา
ลงก้มหน้าได้รับความอับอาย ฯ

ท่านท้าวไทยใจรักอยู่นักหนา
ด้วยสัจจาความเอ็นดูไม่รู้หาย
จึงยิ้มเยื้อนเอื้อนอรรถตรัสภิปราย
ตามมั่นหมายเอื้อเฟื้อเป็นเชื้อวงศ์
จึงว่าข้าการุณขอบคุณเจ้า
ที่ช่วยเรามาได้ไม่ผุยผง
จึงต้องแทนคุณให้ดังใจจง
เรามีองค์นงนุชพระบุตรี
นางทรามชมสมญาผกามาศ
จะประสาทให้ครองกันสองศรี
โดยที่สุดอุดหนุนคุณเจ้ามี
ทั้งบูรีก็จะมอบให้ครอบครอง
พระสัจจาคนซื่อด้วยถือสัตย์
มัธยัสถ์เหลือดีไม่มีสอง
จึงนบนอบตอบความตามทำนอง
ฝ่าละอองโปรดเกศทรงเมตตา ( มีต่อ - )

# นิทานยายกับตา (ปลูกข้าว) #

จะยกพระบุตรีผู้มีศักดิ์
ให้ร่วมรักพิศวงเป็นวงศา
ขอบพระคุณยิ่งล้นคณนา
แต่ตัวข้าขอคำนับสุดรับรอง
ด้วยข้านี้มีคู่อยู่แล้วหนา
พระธิดาก็จะเสียเป็นเมียสอง
จะได้ขายบาทาฝ่าละออง
ให้มัวหมองมลทินเขานินทา
ท่านทรงเดชเมตตากับข้านี้
ขอบุตรีภูวเรศให้เชษฐา
ควรมิควรขอพระกรุณา
พระอาญาขอไว้ใต้ธุลี ฯ

ท้าวฟังเล่าเค้ามูลที่ทูลขัด
เห็นซื่อสัตย์วาจาเป็นราศี
อุเบกขาหาไหนเห็นไม่มี
ที่พาทีถูกต้องทำนองความ
กลับจะขออรทัยให้กับพี่
เจ้าธานีตรองตรึกให้นึกขาม
ในพระทัยไม่ชอบจึงตอบตาม
ประกอบความมัธยัสถ์เจ้าสัจจา
เรายกธิดาให้ไม่ประสงค์
กลับขอองค์เยวเรศให้เชษฐา
เพราะว่าตัวเจ้านั้นมีภรรยา
ไม่หวังหามักมากในราคกาม
ที่จะขอบุตรีให้พี่เจ้า
ตัวของเราในจิตยังคิดขาม
ด้วยพี่ตัวชั่วช้าพาลาลาม
มักทำความทรชนเป็นคนพาล
ถ้าแม้นยกธิดาของข้าให้
ก็จะได้ร้อนเร่าด้วยห้าวหาญ
เราแหนงจิตคิดเห็นไม่เป็นการ
ด้วยคนพาลเป็นมิตรเห็นผิดครัน
พระสัจจานบนอบตอบสนอง
ที่มัวหมองชั่วช้าเชษฐาฉัน
เพราะนิครนคนชั่วมาพัวพัน
ใจฉกรรจ์แนะนำแต่ทำร้าย ( มีต่อ - )

# นิทานยายกับตา (ปลูกข้าว) #

พระเชษฐาหารือนับถือเขา
พลอยมัวเมาปัวเปียจึงเสียหาย
เหมือนคบพาลพาลพาหาอุบาย
ถ้าคบฝ่ายเมธาคงถาวร
ที่เชษฐาทำผิดคงคิดกลับ
ข้าขอรับผิดพลั้งควรสั่งสอน
เห็นกับข้าได้เอ็นดูเถิดภูธร
คิดตัดรอนนิครนให้พ้นไป ฯ

ท้าวฟังรสพจมานสารสนอง
เห็นถูกต้องวาจาที่ปราศรัย
จึงเอื้อนอรรถตรัสตอบว่าชอบใจ
จะยกให้พี่เจ้าเยาวมาลย์
แล้วท้าวให้ไล่นิครนไปพ้นเขต
ให้เยาวเรศร่วมรักสมัครสมาน
อยู่กับพระฉันทายุพาพาล
ได้สำราญสุขโขด้วยโภคา ( มีต่อ - )

# นิทานยายกับตา (ปลูกข้าว) #

พระฉันทากลับจิตคิดระมัด
ตั้งซื่อสัตย์อย่างเอกอุเบกขา
ไม่เป็นพาลราญรอนเหมือนก่อนมา
เจริญผาสุกสิ้นมลทินพาล
ที่ท่านว่าต้นตรงปลายลงคด
สุดกำหนดหมายแม่นเป็นแก่นสาร
ที่ต้นคดปลายตรงคงเป็นการ
ท่านบรรหารใช้ได้นานไปดี
พระฉันทากับพระอนุชาชาติ
อภิวาทลาท้าวเจ้ากรุงศรี
ก็พาองค์ธิดาจ่กธานี
มาถึงที่มิถิลาได้ห้าวัน
พระสัจจาแวะหาท้าวเจ้าสถาน
รับนงคราญอัคเรศไปเขตขันธ์
ถึงพาราณสีที่เขตคันธ์
ก็พากันเข้าเฝ้าเจ้าพารา ฯ ( มีต่อ - )

# นิทานยายกับตา (ปลูกข้าว) #

ท้าวพรหมทัตขัติวงศ์พระทรงเกล้า
กับสองเฒ่าผู้มียศถา
เห็นลูกกลับบูรีแสนปรีดา
พจนาไต่ถามเนื้อความกัน
พรหมทัตขัติวงศ์พงศ์กษัตริย์
มอบสมบัติหน่อไทยครองไอศวรรย์
พระสัจจาร่วมวงศ์ด้วยพงศ์พันธุ์
ไม่เดียดฉันท์ร่วมรักสามัคคี
ได้เป็นอุปราชในราชฐาน
บัญชาการช่วยบำรุงในกรุงศรี
ได้สิ้นทุกข์สุขาชาวธานี
ต่างยินดีชื่นช่วยอำนวยไชย
ก็สิ้นเรื่องยายตาที่ว่ากล่าว
ตามเรื่องราวบูราณท่านขานไข
เป็นภาษิตคิดกลอนพอสอนใจ
เอาไว้ให้กำหนดจดจำเอย ฯ.

《《《จบบริบูรณ์ 》》》