- อุปชาติฉันท์ ๑๑ -

- อุปชาติฉันท์ ๑๑ -

   อุปชาติฉันท์ ๑๑ (อุ-ปะ-ชาด-ฉัน) เป็นฉันท์ที่ตำราฉันทศาสตร์ได้ให้อัตถะไว้ว่า กล่าวเจือกันด้วยอินทรวิเชียรฉันท์และอุเปนทรวิเชียรฉันท์

๑.) รูปแบบของอุปชาติฉันท์ ๑๑

   หนึ่งบท จะมี ๔ บาท
   แต่ละบาทแบ่งเป็น ๒ วรรค
   วรรคหน้ามี ๕ พยางค์ วรรคหลังมี ๖ พยางค์ (รวมเป็น ๑๑ พยางค์ในหนึ่งบาท)

๒.) ลักษณะบังคับ ครุ –ลหุ (ดูผังด้านบนประกอบ)

   ครุ-ลหุ แต่ละบาทจะมีลักษณะ คือ

   ลหุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ .................. ลหุ-ลหุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ
   ครุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ ................... ลหุ-ลหุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ
   ครุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ ................... ลหุ-ลหุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ
   ลหุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ .................. ลหุ-ลหุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ

โดยแต่ละบาทจะแบ่งจังหวะการอ่านเป็น ๒ - ๓ .......... ๓ - ๓ เหมือนกันทุกบาท

หากพิจารณาลักษณะของครุ-ลหุ
จะเห็นว่าอุปชาติฉันท์นี้ เป็นการรวมผสานระหว่าง อุเปนทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ ^คลิก และ อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ ^คลิก
โดยบาทที่ ๑ และบาทที่ ๔ เป็นลักษณะของอุเปนทรวิเชียรฉันท์
และบาทที่ ๒ และบาทที่ ๓ นั้น เป็นลักษณะของอินทรวิเชียรฉันท์ นั่นเอง

๓.) ลักษณะการส่งสัมผัส (ดูผังด้านบนประกอบ)

   - สัมผัสภายในบท -

   คำสุดท้ายของวรรคแรก เชื่อมสัมผัสไปยังคำที่ ๓ ของวรรคที่ ๒
   คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓
   คำสุดท้ายของวรรคที่สี่ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๖
   คำสุดท้ายของวรรคที่ ๕ เชื่อมสัมผัสไปยังคำที่ ๓ ของวรรคที่ ๖
   และ สุดท้ายของวรรคที่ ๖ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๗

   - สัมผัสระหว่างบท -

   หากแต่งมากกว่า ๑ บท
   คำสุดท้ายของบทก่อนหน้า ส่งสัมผัสไปที่คำสุดท้ายในวรรคที่ ๒ ของบทต่อไป

- ตัวอย่างคำประพันธ์ -

   - อุปชาติฉันท์ ๑๑ -
   - คือสีดำมหากาฬ และความหวานอันละมุน -

   ๑.
   ระรัว/ระรัวเร่ง ประทุท่วง/ทำนองนัย
   ดุจกลองประกาศชัย ขณะน้ำจะเดือดกา
   พล่านพล่านตระการผุด ก็ประดุจจะพลุ่งพร่า
   พุพลั่งประดังดา ระอุร้อนมิผ่อนคลาย

   ๒.
   เขยื้อนขยับริน ระยะกลิ่นก็กำจาย
   กาแฟกระอวลอาย และละเมียดละมุนมาน
   กรุ่นคล้ายจะคลายปลด บริบทสภาพการณ์
   และดลฤดีดาล สติชื่นกระชุ่นจินต์

   ๓.
   ประคับประคองจิบ ตะละจิบละไมศิลป์
   ผ่าวผ่านและหวานริน บริสุทธิ์ประสาเช้า
   เรื่อยเรื่อยมิเร้าเร่ง อลเวงก็ผ่อนเพลา
   มิร้อนมิรอนเร้า ขณะรุ่งอรุณโลม ๚ะ๛
(บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล)

   - อุปชาติฉันท์ ๑๑ -

   ๐ ตริการณ์ประจักษ์ชัด สุมนัส ณ บัดดล
   พราหมณ์ผู้พิเศษมนต์ ก็ประกาศกะโจรผอง
   ดูก่อนนิกรท่าน ผิวะท่านหทัยปอง
   ประสงคะเงินทอง ธนะสาระสิ่งสรรพ์

   ๐ ก็จักสะดวกได้ ดุจะใจนิยมพลัน
   เออเราจะให้บรร- ลุประสิทธิทรัพย์สม
   ไป่เป็นอุบายเจ- ตนะเล่หะลวงลม
   เพราะมีวิชาคม จะกระทำก็เป็นมา
(เวทัพพชาดกคำฉันท์ : ชิต บุรทัต)

   - อุปชาติฉันท์ ๑๑ -

   ชะเก่งละจัณฑี ชะชะมีอุบายครบ
   เตรียมเพื่อจะตัดรบ รณะด้วยจะห้ามทัพ!
   การศึกก็เธอก่อ ขณะนี้จะขอดับ
   ผิฉันจะยอมรับ ก็จะอวดว่ะยอมแพ้

   ฉะนั้นสิฉันมุ่ง รณะยุทธะอีกแท้
   คอยดูเถิดหนอแน่ ละจะฝากกำนลมา
   ฉันคิดจะส่งเศียร มะคะธาธิราชา
   แหละให้กะโฉมนา- ริขบถ ณ สามี!
(มัทนะพาธา : พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว)

   - อุปชาติฉันท์ ๑๑ -

   และนายทหารหนุ่ม จรดุ่มมิไยดี
   หวังเพียงจะพบปี- ยะสมรพิกุลหมาย
   ซานซมเพราะสมสั่ง ณ พลังมลายกราย
   ผิว์ตัวจะถึงตาย ก็จะตายเพราะไว้ตัว

   เลาะลัด ณ ทางรก ขณะอกกระอึกรัว
   ยิ่งมืดก็ยิ่งมัว พิศะเหลือจะครรไล
   ยามสองก็สบหน้า คฤหาสนาศัย
   ผละซุ่ม ณ ซุ้มไทร ทรหดและอดทน

   ละช่วงละฉากผ่าน ทรมานเพราะเกรงมณ-
   -เฑียรบาล ณ เบื้องบน จะขยี้ขย้ำคา
   โอ้ช่อพิกุลชื่น ผิวะตื่น ฤ หลับตา
   กถาอนาถา จะประคับประคองเคียง

   จะเนานิรันดร์แนบ จิตะแอบบ่เอนเอียง
   อาพี่ก็แค่เพียง ศิละเศษเทวษศัลย์
   ไหนเลยจะล้ำผา มหิมาสง่ามัณ
   ฑณาสิมานันต์ ตะละเงื้อมตระหง่านงาม

   ฉะเฉื่อยพระพายฉิว ก็สยิวสยองยาม
   เลือดกายและเลือดกาม ปะทะอลวนอึง
   ไหลรับสลับเลือน ขณะเดือนจะถูกดึง
   และแสงอุษาจึง ทะลุขึ้นทิฆัมพร
(กถาจรดปกาศิต (สามแพร่งชีวิตคำฉันท์) : คมทวน คันธนู)

   - อุปชาติฉันท์ ๑๑ -

   ๐ พระเฉยบ่เผยโอษฐ์ ดุจะโสตรบ่ยินขาน
   กานดาประภาการ มหิษีก็หนีจร
   สู่แทนผธมซบ ศุภพักตระเหนือหมอน
   ละอายบ่คลายคลอน จิตะโศกสยองภัย

   ๐ สกาก็พาเธอ มนะเผลอมะเมอไป
   ใครคิดสะกิดใจ พระบ่ยั้งบ่ยินยล
   มีแต่จะแพ้บาศก์ บ่มิคลาดจะสักหน
   พระแพ้จะแก้ตน ก็บ่ได้ประดุจแด

   ๐ นิษัธนรินทร์ร้อน บุษกรบ่แยแส
   นลพลั้งจะรังแก กลเจตนาจง ๚
   เมื่อนั้นพระไภมี ยุวดีกำศรดทรง
   ประจักษ์วิถีองค์ ภสดาถลาจร
(พระนลคำฉันท์ : กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ ( น.ม.ส.))

** หมายเหตุ : ในชั้นต้นนั้น ฉันท์ที่มีลักษณะอย่างกาพย์ เช่น ฉันท์ ๑๑, ฉันท์ ๑๒ หรือ ฉันท์ ๑๔ นั้น ไม่ได้มีบังคับสัมผัสเชื่อมระหว่างวรรคหน้า และวรรคหลัง มีเพียงสัมผัสส่งระหว่างบาท และระหว่างบทเท่านั้น แต่กวีนิยมใส่เพิ่มเพื่อความไพเราะ หากอ่านในวรรณคดีหรือวรรณกรรมต่าง ๆ จะพบลักษณะนี้อยู่ ถือเป็นเรื่องปกติธรรมดา อย่าเพิ่งประมาทว่าผู้ประพันธ์นั้นผิดพลั้งแต่ประการใด เช่น

   - อุปชาติฉันท์ ๑๑ -
   ๐ พระราชปรารม ภนิยมมิควรการณ์
   ขอองคภูบาล พิเคราะห์เหตุจงดี ฯ
   อันซึ่งจะกรีฑา พละทัพและไปตี
   กระษัตริย์ณวัชชี ชนบทสมหมาย ฯ
(สามัคคีเภทคำฉันท์)

   - อุปชาติฉันท์ ๑๑ -
   พระอิลราชฟัง พจพุธสำแดงมา
   สุดดับระงับอา ลยโศกพิโยคครวญ
   เสียดายทหารหาญ รณชาญอมาตย์มวญ
   และเสวกาควร ฤจะมามลายชนม์
(อิลราชคำฉันท์)

   - อุปชาติฉันท์ ๑๑ -
   ๐ นรีฤดีมาศ วรราชธาตรี
   รับสั่งพระสุนทรี จรเรียกอมาตย์มา
   แจ้งกิจบ่ผิดซึ่ง พระวิทรรภะกันยา
   แถลงบ่แฝงกา รณะอันจะพลันเปน

   ๐ ตระบัดนิษัธเส วกะราชอมาตย์เห็น
   เหตุล้ำจะลำเค็ญ ก็เทวศทวีทรง
   รู้ราชวโรงการ ก็ทยานหทัยยง
   เพราะเหตุพระรู้องค์ พระดำรัสประชุมเรา
(พระนลคำฉันท์)

บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
- Black Sword -
(หมู มยุรธุชบูรพา)

   • กลับสู่หน้า สารบัญ ฉันท์ ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลง ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท ^คลิก

	ผู้เขียน	หัวข้อ: - อุปชาติฉันท์ ๑๑ - (อ่าน 637 ครั้ง)
0 สมาชิก และ 1 บุคคลทั่วไป กำลังดูหัวข้อนี้