- ภัททิกาฉันท์ ๑๑ -
ภัททิกาฉันท์ ๑๑ (พัด-ทิ-กา-ฉัน) เป็นฉันท์ที่ตำราฉันทศาสตร์ได้ให้อัตถะไว้ว่า มีลักษณะอันงามด้วยคณะทั้งหลาย มี นะ คณะเป็นต้น (น คณะ = ลหุ-ลหุ-ลหุ))
๑.) รูปแบบของภัททิกาฉันท์ ๑๑
หนึ่งบท จะมี ๒ บาท
แต่ละบาทแบ่งเป็น ๒ วรรค
วรรคหน้ามี ๗ พยางค์ วรรคหลังมี ๔ พยางค์
(รวมเป็น ๑๑ พยางค์ในหนึ่งบาท)
๒.) ลักษณะบังคับ ครุ –ลหุ (ดูผังด้านบนประกอบ)
ครุ-ลหุ แต่ละบาทจะมีลักษณะเหมือนกันทุกบาท คือ
ลหุ-ลหุ-ลหุ-ลหุ-ลหุ-ลหุ-ครุ .............. ลหุ-ครุ-ลหุ-ครุ
โดยแต่ละบาทจะแบ่งจังหวะการอ่านเป็น ๗ .......... ๒-๒ เหมือนกันทุกบาท
๓.) ลักษณะการส่งสัมผัส (ดูผังด้านบนประกอบ)
- สัมผัสภายในบท -
คำสุดท้ายของวรรคแรก เชื่อมสัมผัสไปยังคำที่ ๒ ของวรรคที่ ๒
คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓
- สัมผัสระหว่างบท -
หากแต่งมากกว่า ๑ บท
คำสุดท้ายของบทก่อนหน้า ส่งสัมผัสไปที่คำสุดท้ายในวรรคที่ ๒ ของบทต่อไป
- ตัวอย่างคำประพันธ์ -
- ภัททิกาฉันท์ ๑๑ -
๐ และขติยะก็ผโผน กระโจน/ผวา
มิประลุ ณ กิริยา ก็ยืน/ตะลึง
๐ เพราะยสวดิพิโร- ธ โฆษะอึง
ทวิยนะขมึง เขม้นอชา
๐ วนิตะพจิตวาด ผิยาตระมา
จะแตะอวัยวะกา- ยะข้าก็ดี
๐ ก็เจาะกมละเถอะนั่น พระขรรค์ก็มี
เพราะดนุมิรมนีย์ จะมีพระชนม์
๐ ขณะเจอะบุรุษปรี ยะมีอนนย์
ก็สละสัตยะจน ประจักษะตา
๐ สิพระเจาะอุระดนู เถอะสูรยา
ยสวดิปิติลา พระบาทะตาย
............. ฯลฯ .............
(นาครีคำฉันท์ : หลวงบุณยมานพพาณิชย์)
- ภัททิกาฉันท์ ๑๑ -
๐ มรณะภัยะผิเพ่ง ก็เล็งระงับ
ปชหนะมละดับ กระหายสกล
๐ นรชนะธนะอัฑฒ์ พิพัฒนผล
นรชนะธนะจน ก็ล้วนมลาย
๐ ชนะอคติละเมิด จะเกิดสลาย
ยศะวัยะดุจฉาย ศศี ณ แรม
๐ ทหรชนะประมาท มิมาดมิแนม
สละมละธุระแถม ประโยชน์ละลาย
............. ฯลฯ .............
(ธรรมานุสสรณ์ : อุบลวรรณ)
- ภัททิกาฉันท์ ๑๑ -
๐ บรชิพิตะพินาศ พิฆาฏมลาย
รุคะจำนำประจำกาย ประดุจเงา
๐ มละรุคสพสุข มิทุกข์ก็เอา
ธุรกิจทนุเนา วกอบกุศล
๐ มิตระจิตะหิตา นุหิตประดล
กะคณะทุพลชน อนันตคุณ
............. ฯลฯ .............
(เทศะแพทย์คำฉันท์ : นายนราภิบาล)
- ภัททิกาฉันท์ ๑๑ -
(ต้นแบบ ซึ่งแปลงจากคัมภีร์วุตโตทัย โดยกรมพระปรมานุชิตชิโนรส)
๐ อธิกรณประเภ ทเวรุเหตุ์
ผลคตินิรเยศ อุบัดิ์อบาย
๐ ปรชิวิตวินาศน์ พิฆาฏมลาย
ทุจริตกิจกาย ฉกาจฉกรรจ์
๐ วธกะกระมลทา รุณามหัน
ตะภัยะวิวิธทัณ ฑกรรมกรณ์
๐ ปรธนะนิรทาน และราญและรอน
อทินะคหนุสร ประโยชน์สกนธ์
๐ อคุณะบระพิบาก ก็มากอนนต์
อิธปรภพดล พิบัดิ์ภยา
๐ ปรภิริยวิเห ฐเสวนา
อภิรติกิจะกา มะมิตรฉกรรม์
๐ ผรุสผลอเนก ดิเรกะสรร
พะทิฐะณประจุบัน และโลกย์บรา
๐ พจนะพิกละพราง และอ้างมุสา
วิตถะทุวจนา นุสนฑ์ภิปราย
๐ มละคุณหิตคดี วจีธิบาย
จตุพิธะพจะหลาย ประการประกล
๐ อกุศละบมิให้ คระไลสถล
สุคติบถะบดล อมรพิมาน
๐ อภิมุทนมนัศ ณะมัชบาน
นฤวุฒิศุขสาร ก็ปราศประโยชน์
๐ อติครุกะอนันต์ ทุพรรณะโทษ
ยศะศิริหิตะโหด วิบัดิ์วิบูลย์
๐ คณะธีระมละเบญ จเวรและสูญ
ศุขะศุภผลภูล อุไภยะภพ
๐ กลบทบุพะฉบับ และนับก็ครบ
ระยะทศนะขนบ ลบองบุรา
๐ กสิรรจิตะวัจ นะภัททิกา
คุรุก็รจนะนา มะกรขนาน ๚ะ ๛
(ฉันทศาสตร์ : กรมพระปรมานุชิตชิโนรส (จารึกวัดพระเชตุพนฯ))
(จารึกไว้อยู่ทิศตะวันตก ณ เสาพระระเบียงพระอุโบสถชั้นใน ต้นที่ ๑๙ นับจากพระวิหารพระปัญจวัคคีย์ - พระวิหารพระนาคปรก)
บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
- Black Sword -
(หมู มยุรธุชบูรพา)
•
กลับสู่หน้า สารบัญ ฉันท์ คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน โคลง คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท คลิก •
กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท คลิก