ธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม โดย คนเรียนไพร

กาลจากไกล

     หนึ่งกันยา วนาชน ร่วมดวงจิต
หนึ่งชีวิต จากไป ใจห่วงหา
หนึ่งชีวิต รู้พิทักษ์ สัตว์วนา
หนึ่งชีวิต จากลา เพื่อป่าไพร
     หนึ่งชีวิต ปลิดปลง ลงกลางป่า
หมื่นชีวา ขับขาน กาลสมัย
หมื่นชีวา สรรค์สร้าง อย่างจริงใจ
หมื่นขีวา อาลัย ในความดี
     หนึ่งความหวัง สานพลัง อนุรักษ์
แสนใจภักดิ์ สมานสมัคร รักเกียรติศรี
แสนสรรค์สร้าง คุณค่า บรรดามี
แสนสุขขี ป่าอุดม สมฉายา
     หนึ่งชีวา หนึ่งกาย หนึ่งใจจิต
หนึ่งชีวิต หนึ่งความจริง หนึ่งปรารถนา
หนึ่งรวมใจ หนึ่งสืบสาน หนึ่งเจตนา
หนึ่งมรรคา หนึ่งสวรรค์ หนึ่งอนันต์

คนเรียนไพร
๒๗ สิงหาคม ๒๕๖๘

(ต่อหน้า ๔/๔) ๕๑.นิวาปสูตร

   ๒๖.สงฆ์ดลลุล่วงแล้ว.........................."สัญญา เวทยิตฯ"
สงฆ์ยิ่งปัญญามา...................................เก่งพร้อม
ตัดกิเลสหมดนา.....................................มารบาป มิเห็น
สงฆ์ชื่นภาษิตน้อม..................................พุทธ์เจ้าเทิดแฉ ฯ|ะ

แสงประภัสสร

ที่มา : มจร. ๕. นิวาปสูตร : พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๔ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
มัชฌิมนิกาย มูลปัณณาสก์ https://share.google/pbqOJ0EDLf52ntLAb

เชตว์นาราม = เชตวนาราม ใกล้กรุงสาวัตถี อารามของอนาถบิณฑิกเศรษฐี สร้างถวาย
กามคุณ ๕= คือ สิ่งที่น่าปรารถนา น่าใคร่ น่าพอใจ ชวนให้เกิดความกำหนัดยินดี มี ๕ อย่าง ได้แก่ (๑) รูปารมณ์ - สิ่งที่เห็นได้ด้วยตา เช่น รูปภาพ, สีสัน, แสงสว่าง (๒) สัททารมณ์ - สิ่งที่ได้ยินได้ฟัง เช่น เสียงดนตรี, เสียงพูด (๓) คันธารมณ์ - สิ่งที่ได้กลิ่น เช่น กลิ่นหอมของดอกไม้, กลิ่นอาหาร (๔) รสารมณ์ - สิ่งที่ได้ลิ้มรส (๕) โผฏฐัพพารมณ์ - สิ่งที่ได้สัมผัสทางกาย เช่น ความอ่อนนุ่มของผ้า, ความเย็นของน้ำ, ความอบอุ่นของแสงแดด
ฌาน = การเพ่งอารมณ์จนใจแน่วแน่เป็นอัปปนาสมาธิ ภาวะจิตสงบประณีต ซึ่งมีสมาธิเป็นองค์ธรรมหลัก ฌานแบ่งออกเป็นสองประเภทใหญ่ ๆ ได้แก่
(๑) รูปฌาน = ฌานมีรูปธรรมเป็นอารมณ์ คือ
(๑.๑) ปฐมฌาน - ฌานที่ ๑ ประกอบด้วย วิตก วิจาร ปิติ สุข เอกัคคตา (๑.๒) ทุติยฌาน - ฌานที่ ๒ ประกอบด้วย ปิติ สุข เอกัคคตา (๑.๓) ตติยฌาน - ฌานที่ ๓ ประกอบด้วย สุข เอกัคคตา (๑.๔) จตุตถฌาน - ฌานที่ ๔ ประกอบด้วย อุเบกขา เอกัคคตา
(๒) อรูปฌาน = ฌานมีอรูปธรรมเป็นอารมณ์ได้แก่
(๒.๑) อากาสานัญจายตนะ - มีความว่างเปล่าคืออากาสไม่มีที่สิ้นสุดเป็นอารมณ์ (๒.๒) วิญญาณัญจายตนะ - มีความว่างระดับนามธาตุคือความว่างในแบบที่อายตนะภายนอกและภายในไม่กระทบกันจนเกิดวิญญาณธาตุการรับรู้ขึ้นเป็นอารมณ์ (๒.๓) อากิญจัญญายตนะ - การไม่มีอะไรเลยเป็นอารมณ์ ย่อมพิจารณาเห็นธรรมทั้งหลาย คือ เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ อันมีอยู่ในขณะแห่งอากิญจัญญายตนฌานโดยความเป็นของไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นโรค เป็นดังหัวฝี เป็นดังลูกศร ไม่มีสุข เป็นอาพาธ เป็นของผู้อื่น เป็นของชำรุด ว่างเปล่า เป็นอนัตตา เธอย่อมยังจิตให้ตั้งอยู่ด้วยธรรมเหล่านั้น (๒.๔) เนวสัญญานาสัญญายตนะ - จะว่ามีสัญญาก็มิใช่ไม่มีสัญญาก็มิใช่ คือแม้แต่อารมณ์ว่าไม่มีอะไรเลยก็ไม่มี
สัญญาเวทยิตนิโรธ = หรือ นิโรธสมาบัติ เป็นสมาธิขั้นสูงสุดที่ดับสัญญาและเวทนา ซึ่งเป็นสมาบัติที่ผู้ปฏิบัติธรรมพึงมุ่งหวังที่จะเข้าถึง เพื่อความสงบและหลุดพ้นจากกิเลส
ทำมารให้ตาบอด = หมายถึงภิกษุนั้นมิได้ทำลายนัยน์ตาของมาร แต่จิตของภิกษุผู้เข้าถึงฌานที่เป็นบาทของวิปัสสนา อาศัยอารมณ์นี้เป็นไป (เกิดดับ) เหตุนั้น มารจึงไม่สามารถมองเห็นร่างคือญาณของภิกษุผู้เข้าฌานซึ่งเป็นบาทของวิปัสสนานั้นด้วยมังสจักษุของตนได้
รูปสัญญา = คือ สัญญาที่เกิดขึ้นยึดรูปเป็นอารมณ์ จะดับใน อากาสนญจายตนฌาณ เมื่อภิกษุล่วงรูปสัญญาทั้งปวง เพราะดับปฏิฆสัญญา เพราะไม่ใส่ใจถึงนานัตตสัญญา บรรลุอากาสานัญจายตนฌาน เพราะคำนึงเป็นอารมณ์ว่า อากาศไม่มีที่สุด  จึงดับรูปสัญญาได้
ปฏิฆสัญญา = คือ เมื่อความไม่พอใจ (ปฏิฆะ) เกิดขึ้นแล้วมีการจดจำ ความไม่พอใจนั้น ก็จะกลายเป็นปฏิฆสัญญา
นานัตตสัญญา = หมายถึงผู้ที่ได้สงบแห่งจิตที่เป็นกุศลจิตประการต่างๆ ที่เป็นสัญญาที่เกิดร่วมกับกุศลจิตต่างๆ กัน

(ต่อหน้า ๓/๔) ๕๑.นิวาปสูตร

   ๑๘.มารไปถึงไม่ได้..........................สภาพทรง กุศล
สงฆ์ล่วงปฐมฌานตรง.........................สงบแล้
ปีติ,ตรึก,ตรองคง.................................สุขก่อ สมาธิ์แล
สงฆ์เด่นมารบอดแท้............................ไม่จ้องเห็นเลย

   ๑๙.เผยสงฆ์ซิตรึกและตรองดับราน......."ทุติย์ฌาน"ลุครันสงบ
จิตปีติ,สุขสิเป็นหนึ่งพบ............................ลุสภาพซิมารมิเห็น

   ๒๐.เป็นสงฆ์คลายเหวี่ยงทิ้ง...............อิ่มใจ จางลง
สงฆ์ล่วง"ตติย์ฌานฯ"ไว........................แม่นแล้ว
มี"อุเบกขา"ไกล....................................สติพร่าง วางเฉย
สุขร่วมมารจึงแคล้ว..............................ไม่ชี้เห็นแล

   ๒๑.แฉสงฆ์ละเศร้าและดีใจได้................มละไซร้ลิทุกข์ลิสุข
สงฆ์คงซิเหลืออุเบกขาชุก.........................."จตุต์ฌานฯ"ลุมารมิเห็น

   ๒๒.เป็นสงฆ์กำหนดแล้....................."อากาศ มิสุด"
ดับ"รูปสัญญา"กาจ..............................ไม่ย้ำ
"ปฏิฆะ"ดับมิยาตร..............................."นานัตต์ฯ" จิตสงบ
จึงล่วง"อากาฯ"ล้ำ................................เด่นจ้องมารหาย

   ๒๓.สงฆ์กรายจรดวะวิญญาณนา.............นิรหาเจาะสุดมิได้
ทุกสิ่งมิเที่ยงลุ"วิญญาฯ"ไกล......................ผิวะมารมิเห็นเฉลย

   ๒๔.สงฆ์เปรยกำหนดไซร้..................."อะไร มิมี"
ผองขันธ์มิเที่ยงไกล..............................ทุกข์แท้
เป็นอนัตตาไว.......................................มิใช่ ตัวตน
สงฆ์ล่วง"อากิญจ์ฯ"แล้...........................เปี่ยมท้นรอดมาร

   ๒๕.สงฆ์กรานระลึกซิสัญญา,จำ...............นิรพร่ำวะมีรึไม่
กราย"เนวสัญฯ"ละเอียดใจไว.....................ผิวะมารมิอาจจะยล

(ต่อหน้า ๒/๔) ๕๑.นิวาปสูตร

   ๙.พรานกรานตริ"โคซิกลุ่มสี่"เชียว..........จะเฉลียวคะคล้ายสิสาม
จึงล้อมตะข่ายสิทุ่งหญ้าผลาม...................ตะมิพบเจอะโคเฉลย

   ๑๐.พรานเลยคิดหากแม้น................ทำโค ตกใจ
สามกลุ่มกระเทือนโข.........................ร่วมพร้อม
ผองโคไม่เดินโชว์...............................กินอยู่ ในแปลง
พรานจุ่งวางเฉยค้อม...........................สี่พ้นพรานแฉ

   ๑๑.แลพุทธเจ้าซิตรัสแปลกราน..............วจะ"พราน"ก็"มาร"นะเอย
ทุ่งหญ้าเจาะกามคุณสิห้าอย่างเผย............จตุ"โค"เหมาะพราหมณ์พลี

   ๑๒.มีพราหมณ์พวก"หนึ่ง"ไซร้...........เดินหา กามคุณ
มารล่อจึงหลบหนา..............................ท่วมท้น
ลืมตนประมาทพา................................มารรุก ถูกงำ
พราหมณ์กลุ่มแรกมิพ้น.......................ใหญ่แท้ของมาร

   ๑๓.พราหมณ์ชาญซิสองริเลิกเสพกาม.....ภยผลามมิเข้าเซาะเอย
หลีกไปพนาเสาะกินพืชเผย........................บริโภคซิผลลุหล่น

   ๑๔.กาลยลฤดูที่แล้ง.........................อาหาร หมดลง
คราร่างซูบผอมกราน...........................เรี่ยวน้อย
ตั้งใจเสื่อมเลิกงาน...............................บริโภค คืนกาม
หลงเกลือกมัวมิคล้อย..........................ไม่พ้นมารเผย

   ๑๕.เอ่ยพราหมณ์ซิสามริชิดกามใกล้........นิรไซร้มิเสพกะ"กาม"
ไม่ลืมซิตนมิหลงมัวลาม..............................ตะริทิฏฐิเห็นซิผิด

   ๑๖.จิตพราหมณ์สามคิดน้อม.............โลกยืน มิคง
ตายไม่เกิดอีกกลืน...............................แน่แท้
หลังตายเกิดมิยืน.................................เวียนคิด วนไป
คิดเด่นใจเถียงแล้.................................ไม่พ้นมือมาร

   ๑๗.พานพราหมณ์ซิสี่ริอาศัยอยู่...............ศยะชูสิมารมิถึง
พราหมณ์เลิกเจาะกามมิหลงมัวตรึง.............จตุกลุ่มผละมารซิไกล