
- ลลิตาฉันท์ ๑๒ -
ลลิตาฉันท์ ๑๒ (ละ-ลิ-ตา-ฉัน) เป็นฉันท์ที่ตำราฉันทศาสตร์ได้ให้อัตถะไว้ว่า งามด้วย ตะ คณะ (ต คณะ = ครุ-ครุ-ลหุ)
๑.) รูปแบบของลลิตาฉันท์ ๑๒
หนึ่งบท จะมี ๒ บาท
แต่ละบาทแบ่งเป็น ๒ วรรค
วรรคหน้ามี ๘ พยางค์ ........ วรรคหลังมี ๔ พยางค์
(รวมเป็น ๑๒ พยางค์ในหนึ่งบาท)
๒.) ลักษณะบังคับ ครุ –ลหุ (ดูผังด้านบนประกอบ)
ครุ-ลหุ แต่ละบาทจะมีลักษณะ คือ
ครุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ลหุ-ลหุ-ลหุ-ครุ .................. ลหุ-ครุ-ลหุ-ครุ
โดยแต่ละบาท จะแบ่งจังหวะการอ่านเป็น ๒-๒-๔ .......... ๔ เหมือนกันทุกบาท
๓.) ลักษณะการส่งสัมผัส (ดูผังด้านบนประกอบ)
- สัมผัสภายในบท -
คำสุดท้ายของวรรคแรก เชื่อมสัมผัสไปยังคำที่ ๒ ของวรรคที่ ๒
คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓
ส่วนวรรคที่สี่เป็นอิสระ
- สัมผัสระหว่างบท -
หากแต่งมากกว่า ๑ บท
ให้คำสุดท้ายของบทก่อนหน้า ส่งสัมผัสไปที่คำสุดท้ายในวรรคที่ ๒ ของบทต่อไป
- ตัวอย่างคำประพันธ์ -
- ลลิตาฉันท์ ๑๒ -
๐ ม้ามอญ /ตระเวน /รถยะทุ่ง ก็มุ่งกระวน
สืบศึก /สะอึก /ทุระสถล ทะมัดทะแมง
๐ คอยข่าว /และคอย /ปะทะปะทัง ระวังระแวง
ค่ายนอก /จะออก /รณะกำแหง ฤ หยุดสยอง
๐ กองหนุนจะหนุน พลวะหนุน และหนุนกิกอง
ทัพหลวงจะล่วงพละประลอง ประยุทธนา
๐ ฤๅหลบมิรบ ภิตะพระฤทธิ์ ระอิดระอา
รวมทัพประคับนคระดา กำแพงพยุง
๐ รักษามหาปุระนิเวศน์ ณ เขต ณ กรุง
กลัวเดชะกลัวภยะจะผลุง ประหัตประหาร
๐ จอมมอญมหิทธิทศะทิศ พระฤทธิ์ละลาน
ขืนรบก็ขืนพยฆะผลาญ พินาศพลัง
๐ ครั้นเห็นมหาพยุหะบาตร์ ระดาษประดัง
หลายทัพละขับพหละยัง เกษตร์สถาน
๐ เขาทองและกองมหะประยุทธ์ ก็หยุดทะยาน
ตั้งโคกพะญาพละขนาน อเนกระนาว
๐ จอมรงค์สิทรงคชะกษัตริย์ พระฉัตรก็ขาว
สี่ช้างสล้างนิกรวาว วิภูษะนา
(เฉลิมเกียรติกษัตรีคำฉันท์ : กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์)
- ลลิตาฉันท์ ๑๒ -
๐ ข้าแต่พระองค์วรกษัตริย์ วิรัชกระไร
บานูแถลงพจนะไข สนองนรินทร์
๐ แม้ราชทรัพย์พระจะประทาน ประมาณมิสิ้น
แต่หากประจาคอระมิยิน ฤทัยระทม
๐ รักอารุยาสุภริยา เพราะน่านิยม
ค่าอารุยาธนะประสม ตลอด ณ โลก
๐ ร้อยเท่ามิเทียม มนะเสน่ห์ ผิเร่วิโยค
ข้าพุทธเจ้าจิตะจะโศก ประทานอภัย
๐ มาดแม้นพระองค์มนะประดุจ บุรุษวิสัย
เช่นข้าพระเจ้าพระหฤทัย พระองค์จะทราบ
๐ ข้านี้มิมีหทัยะนึก ระลึก ณ ลาภ-
ยศนักและรักนุชะจะทราบ แถลงระทม
๐ แต่ข้าพเจ้าจิตะประสงค์ อนงค์นะสม-
บูรณ์สุขสราญกมละรมย์ แหละยิ่งกะข้าฯ
๐ ดังนั้นนะข้าฯ ก็จะคระไล และไขพะงา
รู้เรื่องพระองค์จะกรุณา และปลอบประโลม
.............. ฯลฯ ..............
(อารุยาคำฉันท์ : ลออง จุลกะเศียน)
- ลลิตาฉันท์ ๑๒ -
๐ ชนย่อมประจักษ์หทยะชัด ณ อรรถธรรม
ปัญญาประคองมนะประจำ จะแจ้งกะใจ
๐ คนผู้ประมาท ฤ จะประกอบ ระบอบวิไล
เฉกชนมลายชิพะกษัย ประโยชน์ ฤ มี
๐ อันพาละชนบมิฉลาด ฤ ชาติมุนี
ย่อมตามประกอบธุระทวี ประมาทกมล
๐ ท่านอย่าประกอบมนะประมาท นิราสผล
ก่อสรรพกิจพิเคราะหะจน ประจักษ์หทัย
............. ฯลฯ .............
(ธรรมานุสสรณ์ : อุบลวรรณ)
- ลลิตาฉันท์ ๑๒ -
๐ ได้ยินสกุลพระสุริยง ค ทรงประทาน
เสียงโกรธะโฆษะคคนาน ตนางก็ครวญ
๐ อ้าองคะทรงสิริวิลาศ ฉลาดประมวล
อย่าทรงพิโรธเพราะมิเหมาะควร พระรูปพระทรง
๐ ใช่ข้าระแวงวนิตจัก มิรักพระองค์
แท้ทั้งมิสังสัยะอนงค์ ก็รักกุมาร
๐ ถ้านางนิราภิรมะเธอ จะเซ่อเซอะซาน
นงไหนมิใคร่สริระคราญ ก็จิตวิกล
๐ แต่เชิญสดับเถอะจะแถลง แสดงยุบล
ให้ทราบคดีรหัสะดล ประดุจวิชา
.............. ฯลฯ ..............
(นาครีคำฉันท์ : หลวงบุณยมานพพาณิชย์)
- ลลิตาฉันท์ ๑๒ -
๐ ไปทันพินิจรณะสถาน ทหารมหันต์
ชาวลาวมลายชิวิตสรรพ์ เพราะศัสตระใด?
๐ สองข้างระหว่างวิถีก็ยล อนนตไพ-
รียิงสินาดอัคนิไกร สนั่นพนัส
๐ ห้าสิบทหารหัยะมลาว มลาย ณ ชัฏ
ห่อนผู้จะทูลรณะรหัส กะเจ้าอนู
๐ หญิงโมก็พาอระพหล วิมลพยูห์
นำหัยะศัสตระพหู นิวัตสถาน
๐ คืนค่ายเกษมหัทยะปรีดิ์ ฤดีสราญ
เตรียมพร้อมผจญวิชิตผลาญ อรินทร์ประลัย
.............. ฯลฯ ..............
(สุนารีคำฉันท์ - เอื้อน มนเทียรทอง)
บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
- Black Sword -
(หมู มยุรธุชบูรพา)

•
กลับสู่หน้า สารบัญ ฉันท์ คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน กลอน คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน โคลง คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท คลิก •
กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท คลิก