- โคลงสามสุภาพ -

   กระทู้ที่เกี่ยวข้อง - โคลงสองสุภาพ ^คลิก
   - โคลงสี่สุภาพ ^คลิก
   - โคลงกระทู้ ^คลิก

โคลงสามสุภาพ

   โคลงสามสุภาพ มีลักษณะเหมือนโคลงสองสุภาพ^คลิก แตกต่างก็เพียงว่า มีการเพิ่มบาทลงหน้าโคลงสองสุภาพอีก ๑ บาทเท่านั้นเอง
   โคลงสามสุภาพ มีกำหนดพื้นฐานคือ บาทคณะ คำเอก คำโท คำสัมผัส คำสร้อย ดังนี้

๑) บาทคณะ และจำนวนคำ
   โคลงสามสุภาพ หนึ่งบทมี ๓ บาท ดังนี้ (ดูผังด้านบนประกอบ)

   บาทที่ ๑ มีหนึ่งวรรค มีจำนวนคำ ๕ คำ
   บาทที่ ๒ มีหนึ่งวรรค มีจำนวนคำ ๕ คำ
   บาทที่ ๓ มี ๙ คำ แบ่งเป็นสองวรรค คือ วรรคหน้า ๕ คำ วรรคหลัง ๔ คำ (อาจเสริมคำสร้อยท้ายบาทสามได้อีก ๒ คำ)

   หมายเหตุ : สำหรับคำมูลที่เป็นลหุแท้ เช่น ขบวน แสดง พิรุธ โพยม สามารถนับเป็น ๑ คำ หรือ ๒ คำก็ได้ ตามใจผู้แต่ง

๒) คำสัมผัส
   โคลงสามสุภาพ ภายในบท มีสัมผัสบังคับ ๒ แห่งคือ
   - คำที่ ๕ ของบาทที่หนึ่ง ส่งสัมผัสสระไปยังคำที่ ๑ ,๒ หรือ ๓ ของบาทที่สอง (คำส่งสัมผัสใช้รูปวรรณยุกต์ใด คำรับสัมผัสให้ใช้คำรูปวรรณยุกต์เดียวกัน)
   - คำที่ ๕ ของบาทที่สอง ส่งสัมผัสสระไปยังคำที่ ๕ ของบาทที่สาม เช่น

   ๐ โคลงสามแปลกโคลงสอง
   ตามทำนองที่แท้
   วรรคหนึ่งพึงเติมแล้ .....................เล่ห์นี้จงยล เยี่ยงเทอญ ฯ

๓) คำเอก คำโท
   โคลงสามสุภาพ ในหนึ่งบทกำหนดตำแหน่งบังคับให้มีคำที่มีรูปเอก และ คำที่มีรูปโท ไว้อย่างละ ๓ แห่ง เช่นเดียวกับโคลงสองสุภาพ ดังนี้ (ดูผังด้านบนประกอบ)

   บาทที่ ๑ (ไม่บังคับเอกโท)
   บาทที่ ๒ คำที่ ๔ เป็นคำเอก คำที่ ๕ เป็นคำโท
   บาทที่ ๓ คำที่ ๒ กับ ๖ เป็นคำเอก คำที่ ๕ กับ ๗ เป็นคำโท

   หมายเหตุ : ตำแหน่งบังคับคำเอก สามารถใช้คำตายแทนคำเอกได้ เช่น

   ๐ ภูบาลอื้นอำนวย
   อวยพระพรเลิศล้น
   จงอยุธย์อย่าพ้น .......................แห่งเงื้อมมือเทอญ พ่อนา ฯ
   (ลิลิตตะเลงพ่าย)

** การบังคับตำแหน่ง เอก-โท ไว้แต่ละวรรคเช่นนี้ในโคลง ก็เพื่อทำให้โคลงเกิดน้ำหนักเสียงในจุดนั้น ๆ ซึ่งไม่ต้องการเสียงสามัญ ทำให้เกิดเสียงเอก โท ตรี สลับกันไปอย่างมีจังหวะ ฉะนั้น ผู้เขียนโคลงควรดึงจุดนี้ออกมาใช้เพื่อสร้างเสน่ห์ให้โคลง

   ๓.๑ การใช้เอกโทษ-โทโทษ
   รายละเอียดเรื่องคำเอกโทษ คำโทโทษที่ใช้ในโคลง คลิกอ่านได้ ที่นี่ ^คลิก

๔) คำสร้อย
   รายละเอียดเรื่องคำสร้อยที่ใช้ในโคลง คลิกอ่านได้ ที่นี่ ^คลิก
   โคลงสามสุภาพ หากเนื้อความยังไม่สิ้นกระแส สามารถใช้สร้อยต่อท้ายบาทที่สามเสริมความให้จบกระแสได้ เช่น

   ๐ แลหลังหลามเหลือนับ
   บเป็นทัพเป็นขบวนแท้
   ถวิลว่าพ่ายจริงแล้ ...................... ไล่ล้ำระส่ำระสาย ยิ่งนา ฯ

   ๐ หมายละเลิงใจอาจ
   ประมาทประมาณหมิ่นหมั้น
   เบาเร่งเบาเชิงชั้น ....................... ชื่นหน้ามาสรลม สรลอนนา ฯ
   (ลิลิตตะเลงพ่าย)

อนึ่ง ในการวางรูปแบบการเขียนโคลงสามสุภาพนี้ ผู้เขียนสามารถเขียนเรียงต่อเนื่องกันไปเป็นบันทัดเดียวก็ได้ คือ

   ๐ โคลงสามแปลกโคลงสอง ตามทำนองที่แท้ วรรคหนึ่งพึงเติมแล้ เล่ห์นี้จงยล เยี่ยงเทอญ ฯ

   หรืออาจวางอย่างที่เห็นกันทั่วไปก็ได้ คือ

   โคลงสามแปลกโคลงสอง.............ตามทำนองที่แท้
   วรรคหนึ่งพึงเติมแล้ .....................เล่ห์นี้จงยล เยี่ยงเทอญ ฯ

  ตัวอย่าง คำประพันธ์โคลงสามสุภาพ (แสดงคณะ คำเอก คำโท คำสัมผัส)

   ล่วงลุด่านเจดีย์.............................สามองค์มีแห่งหั้น
   แดนต่อแดนกันนั้น.............................เพื่อรู้ราวทาง ฯ
   ขับพลวางเข้าแหล่ง......................แห่งอยุธเยศหล้า
   แลธุลีฟุ้งฟ้า.......................................มืดคลุ้มมัวมล ยิ่งนา ฯ
   (ลิลิตตะเลงพ่าย)

   วุ่นวิญณ์ญายุ่งเหยิง.......................ใจหนึ่งเริงรื่นฟุ้ง
   ใจหนึ่งหวาดสะดุ้ง..............................ปลุกปล้ำใจเอง ฯ
   เกรงแต่จะกลับกลาย....................หมายเปนกาหลิบแท้
   เกลือกจะมีโทษแม้..............................ดั่งต้องแต่หลัง ฯ
   (ลิลิตนิทราราชาคริต)

สัมผัสระหว่างบท
   โคลงสามสุภาพ ในกรณีแต่งมากกว่า ๑ บทขึ้นไป มักมีการร้อยโคลง หรือสัมผัสระหว่างบท คือ คำสุดท้ายของบทก่อนหน้า (ไม่นับคำสร้อย) ส่งสัมผัสสระไปยังคำที่ ๑ ,๒ หรือ ๓ ในบาทแรกของบทต่อไป เช่น

   ไป่แจ้งการแห่งเล่ห์........................เท่ห์กลไทยใช่น้อย
   ต่างเร่งติดเร่งต้อย..............................เร่งเต้าตีนตาม มานา ฯ
   แลหลังหลามเหลือนับ...................บเป็นทัพเป็นขบวนแท้
   ถวิลว่าพ่ายจริงแล้..............................ไล่ล้ำระส่ำระสาย ยิ่งนา ฯ
   หมายละเลิงใจอาจ.......................ประมาทประมาณหมิ่นหมั้น
   เบาเร่งเบาเชิงชั้น...............................ชื่นหน้ามาสรลม สรลอนนา ฯ
   (ลิลิตตะเลงพ่าย)

   เพลงสรรเสริญพระยศ..................ปรากฏเสียงกึกก้อง
   ฟังเสนาะเพราะพร้อง.........................ยิ่งลํ้าดนตรี ทิพย์นา ฯ
   ยินดีใดดุจหะซัน............................ชื่นใจครันไม่น้อย
   ลืมคิดตนตํ่าต้อย................................แต่ตั้งตื่นเหิม ใจแล ฯ
   เดิมได้คิดแล้วสิ.............................ตริว่าฝันแม่นแท้
   ฝันก็ฝันยาวแล้...................................หลากด้วยตรงกัน ดีนา ฯ
   จะว่าฝันอย่างคิด...........................ก็เห็นผิดไป่ต้อง
   รู้สึกตัวฤๅข้อง.....................................ขัดด้วยอันใด หน่อยเลย ฯ
   (ลิลิตนิทราราชาคริต)

โคลงสามสุภาพ ในวรรณกรรมต่าง ๆ มักใช้แต่งร่วมกับคำประพันธ์ประเภทอื่น ๆ เช่น โคลงสองสุภาพ^คลิก โคลงสี่สุภาพ^คลิก ร่ายสุภาพ มักพบเห็นได้ในวรรณกรรมประเภทลิลิตต่าง ๆ

หนังสืออ้างอิง
- พจนานุกรมศัพท์วรรณกรรมไทย ภาค ฉันทลักษณ์ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (๒๕๕๐)
- ไวยากรณ์ไทย ภาคฉันทลักษณ์ : พระยาอุปกิตศิลปสาร

   บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
   - Black Sword -
   (หมู มยุรธุชบูรพา)

      • กลับสู่หน้า สารบัญ โคลง ^คลิก
      • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ ^คลิก
            • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอน ^คลิก
      • กระโดดสู่ห้องเรียน ฉันท์ ^คลิก
      • กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย ^คลิก
      • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท ^คลิก
      • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท ^คลิก

	ผู้เขียน	หัวข้อ: - โคลงสามสุภาพ - (อ่าน 58316 ครั้ง)
0 สมาชิก และ 1 บุคคลทั่วไป กำลังดูหัวข้อนี้