
- ปหาสินีฉันท์ ๑๓ -
ปหาสินีฉันท์ ๑๓ (ปะ-หา-สิ-นี-ฉัน) เป็นฉันท์ที่ตำราฉันทศาสตร์ได้ให้อัตถะไว้ว่า ยังผู้ฟังให้ชื่นบาน
๑.) รูปแบบของปหาสินีฉันท์ ๑๓
หนึ่งบท จะมี ๒ บาท
แต่ละบาทแบ่งเป็น ๒ วรรค
วรรคหน้ามี ๘ พยางค์ วรรคหลังมี ๕ พยางค์
(รวมเป็น ๑๓ พยางค์ในหนึ่งบาท)
๒.) ลักษณะบังคับ ครุ –ลหุ (ดูผังด้านบนประกอบ)
ครุ-ลหุ แต่ละบาทจะมีลักษณะเหมือนกันทุกบาท คือ
ครุ-ครุ-ครุ-ลหุ-ลหุ-ลหุ-ลหุ-ครุ .......... ลหุ-ครุ-ลหุ-ครุ-ครุ
โดยแต่ละบาทจะแบ่งจังหวะการอ่านเป็น ๓-๕ .......... ๒-๓ เหมือนกันทุกบาท
๓.) ลักษณะการส่งสัมผัส (ดูผังด้านบนประกอบ)
- สัมผัสภายในบท -
คำสุดท้ายของวรรคแรก เชื่อมสัมผัสไปยังคำที่ ๓ ของวรรคที่ ๒
คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓
- สัมผัสระหว่างบท -
หากแต่งมากกว่า ๑ บท
คำสุดท้ายของบทก่อนหน้า ส่งสัมผัสไปที่คำสุดท้ายในวรรคที่ ๒ ของบทต่อไป
- ตัวอย่างคำประพันธ์ -
- ปหาสินีฉันท์ ๑๓ -
๐ จอมมอญต้อน /พยุหะพหล จะดล /ณ แดนไท
ทัศนาพา /ละมฤคะใน วนา /อเนกคณางค์
๐ ก่นอักอ่วน /กมละผอืด เพราะจืด /จรัลทาง
คราอ้างว้าง /อุระก็ผะผาง พะวง /นิวัตร์เวียง
๐ ทวยหาญโห่พสุธะก็ลั่น สนั่นสินาดเสียง
ก้องกุญชรอัศวะนะเพียง จะเพิกจะพังเพิง
๐ ถึกกาสร สุ ก ร ผวา คชาก็เปิดเปิง
แรดถาขลาผงะภิตะกระเจิง บหาญละเลิงเมียง
๐ ยามสายัณห์สุริยะพิโยค สุโนคก็ส่งเสียง
ผีกล่อมลูกอสุระจำเรียง ยะเยือกสยองมา
............. ฯลฯ .............
(เฉลิมเกียรติกษัตรีคำฉันท์ : กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์)
- ปหาสินีฉันท์ ๑๓ -
๐ สองงางอน ประดุจะประกิต วิศิษฐ์วิสุทธิ์สี
กายเติบเล่หะคิริอรี ผิว์มองก็ย่านมน
๐ เพ่งพิศพรรคะหัยะดุรงค์ ก็ยงผยองรณ
แต่งอัศวาภรณะถกล ขจิตสง่าครัน
๐ พรรณ์ขาวเหลืองสริระกระเลียว และเขียวสกนธ์สรรพ์
พิศทวยโยธะพละฉกรรจ์ ประดับดนูตรู
๐ อาวุธครบ ณ อุภัยะหัตถ์ สมรรถเถกิงดู
แม้มาตร์ว่านิกระริปู ประจักษ์ก็แหยงใจ
............. ฯลฯ .............
(ทีฆาวุคำฉันท์ : สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์)
- ปหาสินีฉันท์ ๑๓ -
๐ ส่วนสมเด็จ พระชนกพิศ พินิจ กุมารพลาง
ปลื้มปลาบซาบ กมละมิวาง พระเนตร พินิจชม
๐ เผลอพลั้งพร้อง วจนะประสาน ประทานพระพรพรหม
แลนางยอด หทยะภิรมย์ อุดมประสูติบุตร
๐ เลิศเลอลัก ษณะบริบูรณ์ นุกูลกษัตริย์สุทธิ์
เราอวยพร บวระกะนุช และบุตรประเสริฐศรี
๐ ใดนาฏปรารถนะธุระจง อนงค์แถลงที
แจ้งแจงตาม กมละกะพี่ บ่มีกมลหมาง
๐ นงโพธน้อมสิรสะประนต พระบทยุคลพลาง
พลันเผยรับวรและพระนาง ก็ทูลพระภูธร
๐ เอารสวัฒธนะยุวกาล จะขานจะขอพร
เพื่อบุตรผู้ อุปติบวร จะเวรสนองเสนอ
๐ ท่านท้าวทรงอนุมตินาง บ่พรางขนิษฐ์เธอ
ครั้นจวบมังคละทวิเลอ ดิเรกมหาวาร
๐ จึงชุมนุม คณะวุฒิพงศ์ พระวงศ์บรีพาร
ขานนามงามสุริยกุมาร พิศาลพิสุทธิ์พงศ์
๐ เอารสรับทนุอุปถัมป์ ประจำมิขาดคง
พร้อมพรั่งเหล่านิกรอนงค์ ประจงพิทักษา
๐ จนจวบกาลสุริยะกุมาร เจริญพระชนมายุ์
คำแหงหาญพละศิลปา ประสิทธิ์ดำเกิงชาญ
๐ ชอบเล่นชอบหทยะพระเชษ- ฐะสองคะนองหาญ
ยามทีวารัติกิฬะสนาน สนุกพระไทยครัน
............. ฯลฯ .............
(มหิสสาสคำฉันท์ : ฉ.ล. พิชยญาติ)
- ปหาสินีฉันท์ ๑๓ -
๐ อันชายควรจะวิริยะนิตย์ สถิตเสถียรการ
หมั่นกอบกิจธุระบริหาร ประโยชน์ประสงค์สรรพ์
๐ คนผู้มีสติบริบูรณ์ มิพูนประมาทพลัน
ควรอุตส่าห์วิริยะมหันต์ ณ กิจการงาน
๐ ผู้สำรวมกมละระวัง มิหวังจะก่อการ
ผู้เวรในบรชนะ, ราน ประทูษฐอาดูร
๐ ศีลสังวรกุศละวิธาน ประหารอธรรมสูญ
สิ่งชั่วห่อนอนุกุละพูน ประเสริฐ ณ โลกีย์
๐ ชนผู้มีสติมนะมั่น ณ วันและราตรี
นับว่าเป็นนรชนะศรี ประเสริญวิเศษชน
(ธรรมานุสสรณ์ : อุบลวรรณ)
บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
- Black Sword -
(หมู มยุรธุชบูรพา)

•
กลับสู่หน้า สารบัญ ฉันท์ คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน กลอน คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน โคลง คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท คลิก •
กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท คลิก