ร่ายยาว

      ร่ายยาว  เป็นคำกานท์เก่าแก่ จึงมิได้มีข้อบังคับมากมาย  มักใช้ร้องและแต่งเป็นคำสวดเรื่องต่าง ๆ เป็นทำนอง เช่น  เทศน์มหาชาติ เป็นต้น

    ๑.  รูปแบบของร่ายยาว   (ดูผังด้านบนประกอบ)

          ร่ายยาว   - อนึ่งร่ายยาวนั้น  ไม่มีกำหนดว่าแต่ละวรรคจะต้องมีวรรคละกี่คำ  คือจะมีตั้งแต่วรรคละ ๕ คำขึ้นไปจนถึง ๑๒ คำ ๑๔ คำต่อวรรคก็ได้  หากยาวมากกว่านี้อาจทำให้ไม่สามารถอ่านต่อเนื่องได้เพราะสุดลมหายใจ แต่งต่อรับ-ส่ง สัมผัสกันไปเรื่อย ๆ จนจบสำนวน  มักจบด้วยคำว่า   แล้วแล  นี้แล  ดังนี้  ฉะนี้  นั้นแล  ประมาณนี้เป็นต้น

    ๒.  การรับ-ส่ง สัมผัส   (ดูผังด้านบนประกอบ)

            การสัมผัสระหว่างวรรคของร่ายยาวนั้น  ให้คำสุดท้ายของวรรคหน้า  ส่งสัมผัสสระไปที่คำใดคำหนึ่งก็ได้ของวรรคต่อไป  แต่อย่าให้ใกล้เคียงกับคำส่งสัมผัสหรือคำสุดท้ายในวรรคนั้นมาก  เชื่อมกันไปเช่นนี้จนจบ   โดยคำรับ-ส่งสัมผัสนั้น  มิได้เคร่งครัดเรื่องคำเอกคำโทอย่างร่ายชนิดอื่น  

            ข้อสำคัญของการประพันธ์ร่ายยาวนั้น  ไม่ได้อยู่ที่ข้อบังคับตามแผนที่ว่าไว้ เพราะด้วยความยาวในแต่ละวรรคไม่เสมอกัน  และการรับส่งสัมผัสที่ไม่เที่ยง   ถ้าสัมผัสส่งกับสัมผัสรับของร่ายยาวนี้อยู่ห่างกันมากเกินควรไป  ท่านมักจะสอดสัมผัสอักษรหรือสระสลับแทรกเข้าในวรรคก็ได้  คล้ายกับสัมผัสของกลอนและกาพย์  เพื่อให้เป็นสัมผัสเชื่อมติดต่อกันจะเป็นกี่คู่ก็ได้  แล้วแต่เหมาะสม  ดังนั้นจึงอยู่ที่ใช้สัมผัสอักษรใช้ถ้อยคำให้เหมาะแก่เนื้อเรื่องเสริมภายในวรรคที่มีการทอดจังหวะยืดยาว  ให้มีจังหวะรับกันอย่างสละสลวย

            ในบางครั้งบางที  สัมผัสรับของร่ายยาว   ซึ่งควรอยู่ต้นของวรรคต่อไปนั้น  เมื่อทอดวรรคยาวมากและมีสัมผัสสลับแทรกเข้า  ท่านเลยเอาสัมผัสรับนี้ไปไว้วรรคท้ายต่อไป  คล้ายสัมผัสรับของกลอนสุภาพบ้างก็มี   และสัมผัสรับนี้ก็กลายเป็นสัมผัสส่งร่ายยาววรรคต่อไปด้วย

    ๓.  คำเอก  คำโท

          เรื่องคำเอกคำโทนั้น   ร่ายยาวนี้มิได้กำหนดเอกโท   ทั้งในแบบแผนและการรับส่งสัมผัส  อาศัยฟังไพเราะด้วยถ้อยคำที่เรียบเรียงอักษรและเนื้อความเป็นประมาณดังกล่าวไปแล้ว


ตัวอย่างคำประพันธ์

           - ร่ายยาว -
             (มหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์มัทรี : เจ้าพระยาพระคลัง (หน))

           “สมเด็จอรไทเธอเที่ยวตะโกนกู่กู๋ก้อง   พระพักตร์เธอฟูมฟองนองไปด้วยน้ำพระเนตรเธอโศกา  จึงตรัสว่าโอ้โอ๋เวลาปานฉะนี้เอ่ยจะมิดึกดื่น  จวนจะสิ้นคืนค่อนรุ่งไปเสียแล้วหรือกระไรไม่รู้เลย  พระพายรําเพยพัดมารี่เรื่อยอยู่เฉื่อยฉิว  อกแม่นี้ให้อ่อนหิวสุดละห้อย  ทั้งดาวเดือนก็เคลื่อนคล้อยลงลับไม้  สุดที่แม่จะติดตามเจ้าไปในยามนี้  ฝูงลิงค่างบ่างชะนีที่นอนหลับ  ก็กลิ้งกลับเกลือกตัวอยู่ยั้วเยี้ย  ทั้งนกหกก็งัวเงียเหงาเงียบทุกรวงรัง  แต่แม่เที่ยวเซซังเสาะแสวงทุกแห่งห้องหิมเวศทั่วประเทศทุกราวป่า  สุดสายนัยนาที่แม่จะตามไปเล็งแล  สุดโสตแล้วที่แม่จะซับทราบฟังสําเนียง  สุดสุรเสียงที่แม่จะร่ำเรียกพิไรร้อง  สุดฝีเท้าที่แม่จะเยื้องย่องยกย่างลงเหยียบดิน  ก็สุดสิ้นสุดปัญญาสุดหาสุดค้นเห็นสุดคิด  จะได้พานพบประสบรอยพระลูกน้อยแต่สักนิดไม่มีเลย  จึ่งตรัสว่าเจ้าดวงมณฑาทองทั้งคู่ของแม่เอ๋ย  หรือว่าเจ้าทิ้งขว้างวางจิตไปเกิดอื่น เหมือนแม่ฝันเมื่อคืนนี้แล้วแล...”



           - ร่ายยาว -
             (มหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์กุมาร : เจ้าพระยาพระคลัง (หน))

           โส โพธิสตฺโต  ปางนั้นสมเด็จพระบรมโพธิสัตว์  ตรัสได้ทรงฟังพระลูกน้อย  ทรงกันแสงทูลละห้อยวันนั้น  กลั้นพระโศกมิได้ละอายพระทัยแก่เทพดา  ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา  เสด็จเข้าสู่ภายในพระบรรณศาลา  ซบพระพักตราทรงพระกันแสงสะอื้นไห้  ว่าโอ้เจ้าเพื่อนเข็ญใจของพ่อเอ่ย  เจ้าเคยกระทำกรรมไว้เป็นไฉน  จึ่งมาตกเข็ญใจไร้ยากอนาถา  ให้พราหมณ์ชราร่างร้ายกาจ  ตะแกมาทำสีหนาทโพยโบยตี  โอเวลาปานฉะนี้ก็สายัณห์  .....ฯลฯ.....   ว่าอุเหม่! อุเหม่! พราหมณ์ผู้นี้นี่อาจองทะนงหนอ  มาตีลูกต่อหน้าพ่อไม่เกรงใจ  ธชีเอ่ยกูมาอยู่ป่าเปล่าเมื่อไร  ทั้งพระขรรค์ศิลป์ชัยก็ถือมา  ธนุจาปํ คเหตฺวา  ก็ทรงพระแสงธนูศรกระสันมั่นกับมือ  ฆ่าพราหมณ์ผู้นี้เสียเถิดหรือ  เธอก็ฮึดหื้ออยู่แต่ในพระทัย  ภายหลังจึ่งตั้งจิตพิจารณาในพระอริยประเพณีหน่อพุทธางกูร  ก็รู้ว่าอาตมะนี่เพิ่มพูนมหาปุตตบริจาคเจียวสิหว่า  เมื่อพระปัญญาบังเกิดมี  พระบรมราชฤษีเธอจึ่งตรัสสอนพระองค์เองว่า  โภ เวสฺสนฺตร  ดูกรมหาเวสสันดร  อย่าอาวรณ์โว้เว้ทำเนาเขา  ข้ากับเจ้าเขาจะตีกันไม่ต้องการ  ให้ลูกเป็นทานแล้ว  ยังมาสอดแคล้วเมื่อภายหลัง  ท้าวเธอจึ่งตั้งพระสมาธิระงับดับพระวิโยค  กลั้นพระโศกสงบแล้ว  พระพักตร์ก็ผ่องแผ้วแจ่มใส  ดุจทองอุไรทั้งแท่ง  อันบุคคลจะแกล้งหล่อแล้วมาวางไว้ในพระอาศรม  ตั้งแต่จะเชยชมพระปิยบุตรทานบารมี  แห่งหน่อพระชินศรีเจ้า  นั้นแล


อ้างอิง   :  ไวยากรณ์ไทย ภาคฉันทลักษณ์ : พระยาอุปกิตศิลปสาร
             :  ประชุมลำนำ ประมวลตำรากลอนกานต์ โคลงฉันท์ : หลวงธรรมาภิมณฑ์ (ถึก จิตรกถึก)

          บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
          - Black Sword -
           (หมู มยุรธุชบูรพา)
                              
                                    • กลับสู่หน้า สารบัญ ร่าย  ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอน ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลง ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน ฉันท์  ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท ^คลิก