- เวทนาขันธ์ -
- ว่าด้วยเวทนาขันธ์ -
“เวทนาขันธ์”คือนามความรู้สึก
เสวยลึกอารมณ์หลายไม่เปล่าเปลี่ยว
เป็นสุขบ้างทุกข์บ้างอย่างกลมเกลียว
แยกแยะเสี้ยวเศษส่วนกระบวนธรรม
เป็นรู้สึกทางกายทางใจสอง
และแยกคลองสุขสนานหวานชื่นฉ่ำ
กับคลองทุกข์ยากแค้นแสนระกำ
ดั่งในคำเรียกสุขทุกข์กายใจ
“สุข”นั้นหมายว่าสบายกายใจสนุก
ส่วนว่า“ทุกข์”นั้นระทมตรมหมองไหม้
“อุเบกขา”สุขทุกข์ต่างถูกวางไว้
มิเกิดดับวับไหวในอารมณ์
การเสวยอารมณ์สุขทุกข์ต่าง
เกิดหกทางการกระทบประสบสม
“ตาเห็นรูป”ชอบใจไม่ชอบชม
“หูรับลมปาก”เผดียงเสียงชั่วดี
“จมูกดม”กลิ่นล้อมทั้งหอมเหม็น
“กายถูก”เย็นแข็งร้อนอ่อนฉวี
“ใจกระทบ”สิ่งสรรพ์บรรดามี
เป็นทางที่เวทนามาชุมนุม
ความสุข,ทุกข์รุกรับสลับหน้า
อุเบกขาแยกตัวไม่มั่วสุม
สามอารมณ์มากมายเรียงรายรุม
เป็นกองกลุ่ม“เวทนา”กินอารมณ์... |
เวทนาคือการเสวย (กิน) อารมณ์ ความรู้สึก หนึ่งในขันธ์ ๕ ท่านแยกประเภทออกไป เป็น
ความรู้สึกทางกาย ๑, ทางใจ ๑,
เป็นอารมณ์สุขทางกายและทางใจ ๑,
อารมณ์ทุกข์ทางกาย ๑,
เป็นอารมณ์เฉย ๆ ไม่สุขไม่ทุกข์กายใจ ๑
ความสุขกาย หมายถึงร่างกายสบายเป็นปกติ
ความทุกข์กาย คือ ร่างกายเกิดความเจ็บปวด ไม่สบายนานประการ
โสมนัสใจ หมายถึง ใจแช่มชื่น ชุ่มสุข ปลื้มเปรมเอมใจ
โทมนัสใจ หมายถึงความโศกเศร้าเสียใจ ทุกข์ระทมตรมใจ
เวทนาคือการเสวยอารมณ์นี้เกิดขึ้นต่อเมื่ออายตนะภายในภายนอกกระทบกัน คือ
ตา เห็นรูปเกิดความรู้สึกชอบหรือไม่ชอบ
หู ฟังเสียงเกิดความรู้สึกชอบหรือไม่ชอบ
จมูก ดมกลิ่นเกิดความรู้สึกชอบหรือไม่ชอบ
ลิ้น ลิ้มรสเกิดความรู้สึกขึ้นชอบหรือไม่ชอบ
กาย กระทบความเย็นร้อนอ่อนแข็ง เกิดความรู้สึกขึ้นชอบหรือไม่ชอบ
ใจ กระทบกับธรรมารมณ์ต่างเกิดความรู้สึกขึ้นชอบหรือไม่ชอบ
อาการที่กล่าวมาโดยย่อทั้งหมดนี้รวมเรียกว่า “เวทนาขันธ์” คือกองเวทนาเป็นหนึ่งในเบญจขันธ์.
เต็ม อภินันท์
สถาบันกวีนิพนธ์ไทย
๑๘ มิถุนายน ๒๕๖๑
ขอขอบคุณเจ้าของภาพนี้ในเน็ต |
