- โคลงสองสุภาพ -

   กระทู้ที่เกี่ยวข้อง - โคลงสามสุภาพ ^คลิก
   - โคลงสี่สุภาพ ^คลิก
   - โคลงกระทู้ ^คลิก

โคลงสองสุภาพ

   โคลงสองสุภาพ มีกำหนดพื้นฐานคือ บาทคณะ คำเอก คำโท คำสัมผัส คำสร้อย ดังนี้

๑) บาทคณะ และจำนวนคำ
   โคลงสองสุภาพ หนึ่งบทมี ๒ บาท ดังนี้ (ดูผังด้านบนประกอบ)

   บาทที่ ๑ มีหนึ่งวรรค มีจำนวนคำ ๕ คำ
   บาทที่ ๒ มี ๙ คำ แบ่งเป็นสองวรรค คือ วรรคหน้า ๕ คำ วรรคหลัง ๔ คำ (อาจเสริมคำสร้อยท้ายบาทสองได้อีก ๒ คำ)

   หมายเหตุ : สำหรับคำมูลที่เป็นลหุแท้ เช่น ขบวน แสดง พิรุธ โพยม สามารถนับเป็น ๑ คำ หรือ ๒ คำก็ได้ ตามใจผู้แต่ง

๒) คำสัมผัส
   โคลงสองสุภาพ มีสัมผัสบังคับแห่งเดียวคือ คำที่ ๕ ของบาทที่หนึ่ง ส่งสัมผัสสระไปยังคำที่ ๕ ของบาทที่สอง เช่น

   ๐ โคลงสี่มีฉบับไว้
   หนึ่งเรียกโคลงสองให้ .....................ปราชรู้ดูนิพนธ์ ฯ
   (จินดามณี)

๓) คำเอก คำโท
   โคลงสองสุภาพ ในหนึ่งบทกำหนดตำแหน่งบังคับให้มีคำที่มีรูปเอก และ คำที่มีรูปโท ไว้อย่างละ ๓ แห่ง ดังนี้ (ดูผังด้านบนประกอบ)
   บาทที่ ๑ คำที่ ๔ เป็นคำเอก คำที่ ๕ เป็นคำโท
   บาทที่ ๒ คำที่ ๒ กับ ๖ เป็นคำเอก คำที่ ๕ กับ ๗ เป็นคำโท

   หมายเหตุ : ตำแหน่งบังคับคำเอก สามารถใช้คำตายแทนคำเอกได้ เช่น

   ๐ หลายกลยลเยี่ยงตั้ง
   แต่งอย่าพึงพลาดพลั้ง .....................ถูกถ้วนขบวรบท แบบนา ฯ
   (จินดามณี)

** การบังคับตำแหน่ง เอก-โท ไว้แต่ละวรรคเช่นนี้ในโคลง ก็เพื่อทำให้โคลงเกิดน้ำหนักเสียงในจุดนั้น ๆ ซึ่งไม่ต้องการเสียงสามัญ ทำให้เกิดเสียงเอก โท ตรี สลับกันไปอย่างมีระดับ ฉะนั้น ผู้เขียนโคลงควรดึงจุดนี้ออกมาใช้เพื่อสร้างเสน่ห์ให้โคลง

   ๓.๑ การใช้เอกโทษ-โทโทษ
   รายละเอียดเรื่องคำเอกโทษ คำโทโทษที่ใช้ในโคลง คลิกอ่านได้ ที่นี่ ^คลิก

๔) คำสร้อย
   รายละเอียดเรื่องคำสร้อยที่ใช้ในโคลง คลิกอ่านได้ ที่นี่ ^คลิก
   โคลงสองสุภาพ หากเนื้อความยังไม่สิ้นกระแส สามารถใช้สร้อยต่อท้ายบาทที่สองเสริมความให้จบกระแสได้ เช่น

   ๐ สองสุริยพงศ์ผ่านหล้า
   ขับคเชนทร์บ่ายหน้า ..................... แขกเจ้าจอมตะเลง แลนา ฯ

   ๐ ไป่เกรงประภาพเท่าเผ้า
   พักตร์ท่านผ่องฤๅเศร้า ................. สู้เสี้ยนไป่หนี หน้านา ฯ
   (ลิลิตตะเลงพ่าย)

อนึ่ง ในการวางรูปแบบการเขียนโคลงสองสุภาพนี้ ผู้เขียนสามารถเขียนเรียงต่อเนื่องกันไปเป็นบันทัดเดียวก็ได้ คือ

   ๐ โคลงสี่มีฉบับไว้ หนึ่งเรียกโคลงสองให้ ปราชรู้ดูนิพนธ์ ฯ
   ๐ หลายกลยลเยี่ยงตั้ง แต่งอย่าพึงพลาดพลั้ง ถูกถ้วนขบวรบท แบบนา ฯ

   หรืออาจวางอย่างที่เห็นกันทั่วไปก็ได้ คือ

   หลายกลยลเยี่ยงตั้ง....................แต่งอย่าพึงพลาดพลั้ง
   ถูกถ้วนขบวรบท แบบนา ฯ

  ตัวอย่าง คำประพันธ์โคลงสองสุภาพ (แสดงคณะ คำเอก คำโท คำสัมผัส)

   พระตนกลมแก่นไท้ .....................กรกอดหมอนม่ายไหม้
   สวาทว้าหัวใจ ฯ
   เดือนสุทธิใสส่องฟ้า.....................ลอบพิตรเจ้าหล้า
   ท่านท้าวเสด็จไป ฯ
   (ลิลิตพระลอ)

   เปรมปรีดิ์ปราโมทย์แท้.................เพราะพระโหรหากแก้
   กล่าวต้องตามฝัน ฯ
   พระพลันทรงเครื่องต้น.................งามประเสริฐเลิศล้น
   แหล่งหล้าควรชม ชื่นนา ฯ
   (ลิลิตตะเลงพ่าย)

สัมผัสระหว่างบท
   โคลงสองสุภาพ ในกรณีแต่งมากกว่า ๑ บทขึ้นไป มักมีการร้อยโคลง หรือสัมผัสระหว่างบท คือ คำสุดท้ายของบทก่อนหน้า (ไม่นับคำสร้อย) ส่งสัมผัสสระไปยังคำที่ ๑ ,๒ หรือ ๓ ในบาทแรกของบทต่อไป เช่น

   เขาว่าคือท่านแท้............................พระปู่เสด็จมาแล้
   อย่าได้สงกา ฯ
   มาจะอาราธนปู่เจ้า........................กรประนมตั้งเกล้า
   กราบไหว้ทั้งหลาย ฯ
   ปรายเข้าตอกดอกไม้.....................ถวายธูปเทียนทองไหว้
   กราบเกล้าสดุดี ฯ
   พระมียศยิ่งฟ้า...............................ขอพระเอนดูข้า
   ท่านให้เห็นองค์ ท่านนา ฯ
   (ลิลิตพระลอ)

   เปรมปรีดิ์ปราโมทย์แท้...................เพราะพระโหรหากแก้
   กล่าวต้องตามฝัน ฯ
   พระพลันทรงเครื่องต้น...................งามประเสริฐเลิศล้น
   แหล่งหล้าควรชม ชื่นนา ฯ
   สมเด็จอนุชน้องแก้ว.......................ทรงสุภาภรณ์แพร้ว
   เพริศพร้อมเพราตา ยิ่งแฮ ฯ
   (ลิลิตตะเลงพ่าย)

   กรตระกองกอดแก้ว.......................เรียมจักร้างรศแคล้ว
   คลาศเคล้าคลาสมร ฯ
   จำใจจรจากสร้อย...........................อยู่แม่อย่าละห้อย
   ห่อนช้าคืนสม แม่แล ฯ
   (ลิลิตตะเลงพ่าย)

โคลงสองสุภาพ ในวรรณกรรมต่าง ๆ มักใช้แต่งร่วมกับคำประพันธ์ประเภทอื่น ๆ เช่น โคลงสามสุภาพ^คลิก โคลงสี่สุภาพ^คลิก ร่ายสุภาพ มักพบเห็นได้ในวรรณกรรมประเภทลิลิตต่าง ๆ

หนังสืออ้างอิง
- พจนานุกรมศัพท์วรรณกรรมไทย ภาค ฉันทลักษณ์ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน (๒๕๕๐)
- ไวยากรณ์ไทย ภาคฉันทลักษณ์ : พระยาอุปกิตศิลปสาร

   บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
   - Black Sword -
   (หมู มยุรธุชบูรพา)

      • กลับสู่หน้า สารบัญ โคลง ^คลิก
      • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ ^คลิก
            • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอน ^คลิก
      • กระโดดสู่ห้องเรียน ฉันท์ ^คลิก
      • กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย ^คลิก
      • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท ^คลิก
      • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท ^คลิก
   • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท ^คลิก

	ผู้เขียน	หัวข้อ: - โคลงสองสุภาพ - (อ่าน 39542 ครั้ง)
0 สมาชิก และ 1 บุคคลทั่วไป กำลังดูหัวข้อนี้