โคลงดั้นตรีพิธพรรณ

      โคลงดั้นตรีพิธพรรณ   หรือ โคลงสี่ดั้นตรีพิธพรรณ  นี้  มีลักษณะคล้ายโคลงดั้นจัตวาทัณฑี ^คลิก เป็นโคลงซึ่งโบราณไม่นิยมเขียนเป็นเรื่องราวแบบเฉพาะ แต่มักแทรกไว้เป็นระยะในโคลงสี่ดั้นต่าง ๆ ทั้งโคลงดั้นบาทกุญชร ^คลิก และโคลงดั้นวิวิธมาลี ^คลิก  ไว้ตามแต่คำและเนื้อความจำเป็นแค่เพียงบางช่วงเท่านั้น


ลักษณะโคลงดั้นตรีพิธพรรณ (ดูผังด้านบนประกอบ)

      โดยปกติการส่งสัมผัสระหว่างบทของโคลงสี่ดั้นทั้ง ๒ ชนิด (บาทกุญชร และวิวิธมาลี) ที่กล่าวมานั้น    คำสุดท้ายของบทก่อนหน้าจะต้องส่งสัมผัสไปยังคำที่ ๕ ในบาทที่สองของบทถัดไป     แต่พอเป็น "ตรีพิธพรรณ” ก็เลื่อนมาสัมผัสกับคำที่สาม (ตรี) ในบาทที่สองแทน เท่านั้นเอง   ดังที่พระยาอุปกิตศิลปสารกล่าวไว้ในตำราไวยากรณ์ภาคฉันทลักษณ์ไว้ว่า  ”โคลงนี้ ท่านแต่งคละไปกับโคลงดั้น ๒ ชนิดที่กล่าวมาแล้ว เพียงเพื่อให้เกิดความสะดวกในการสัมผัสเพียงบางบทเท่านั้น”   อันเกิดจากจังหวะ คำ และเนื้อความที่จำต้องต้องใช้ลักษณะนี้  ซึ่งถือเป็นการยืดหยุ่นอย่างหนึ่งของโคลง  จึงพบเพียงการแทรกไว้เป็นระยะอย่างที่กล่าว  ไม่แต่งเป็นเรื่องราวเฉพาะใด ๆ ให้ปรากฏ

      อย่างที่กล่าวไปข้างต้นแล้วว่าโบราณท่านแต่งวางแทรกคละไปกับโคลงดั้นปกติ   ดังนั้น พระยาอุปกิตศิลปสารได้ให้คำอธิบายไว้ว่า  หากปรากฏแทรกไว้ในโคลงดั้นบาทกุญชร  ท่านก็เรียกไว้เป็นพื้นว่า  “โคลงดั้นบาทกุญชรตรีพิธพรรณ”     หรือหากแต่งแทรกไว้ในโคลงดั้นวิวิธมาลี  ก็เรียกว่า  “โคลงดั้นวิวิธมาลีตรีพิธพรรณ”  เป็นพื้นเอาไว้อย่างนี้  ตามสัมผัสรับดังกล่าวที่มีในโคลงชนิดนั้น ๆ นั่นเอง   ดังตัวอย่างจากวรรณกรรมบางส่วนด้านล่างต่อไปนี้

      หมายเหตุ :  ผังด้านบน แสดงไว้แบบโคลงดั้นบาทกุญชรตรีพิธพรรณ  หากเป็นโคลงดั้นวิวิธมาลีตรีพิธพรรณ ก็ให้มีสัมผัสระหว่างบทเพียงแห่งเดียวเท่านั้น



          ตัวอย่างโคลงดั้นบาทกุญชรตรีพิธพรรณ บางส่วน
แสดงคำเอก คำโท, คำสร้อย,  คำสัมผัสภายในบท
โดยเฉพาะการรับส่งสัมผัสระหว่างบท  ในคำที่ ๓  ของบาทที่ ๒  แบบตรีพิธพรรณ

         โคลงดั้นบาทกุญชรตรีพิธพรรณ
           (โคลงดั้นนิราศตามเสด็จทัพลำน้ำน้อย : พระยาตรัง)

          ๐     รีบรัดโดยบทบั้น                  บรรหาร
          เห็นท่าอัมพวาพวง                      แน่งน้อง
          คลองมอญท่านางสนาน              สนุกนิ์หน่วง จิตรเอย
          หลากหลับเห็นจ้องจ้อง                จ่อใจ ฯ

          ๐     เมินหมู่หมากม่วงพร้าว         พรวนทราง
          พลับลำไยลังสาด                         สะท้อน
          มะหาดมะหวดปราง                     ปริงเงาะ
          ตูมตะโกกี้ค้อน                             ขบขนุน ฯ

          ๐     ระลึกผลเพาะอ้วน               อารมณ์ ราแม่
          ดวงดรุณคราวครัด                      เคร่งเต้า
          เถิบแถมยุพาชม                          เชยเชื่อง
          พลางกระลอกเย้ายื้อ                   ยุคล ฯ
                                                           (โคลงดั้นนิราศตามเสด็จทัพลำน้ำน้อย : พระยาตรัง)

         โคลงดั้นบาทกุญชรตรีพิธพรรณ
           (ประชุมจารึกวัดพระเชตุพนฯ : กรมพระปรมานุชิตชิโนรส)

          ๐     เปนแม่กองหมดสิ้น              สิ่งสรรพ การย์แฮ
          รื้อเร่งอุโบศถทำ                           ทั่วทั้ง
          ขุดรากใหญ่ครันขยับ                   ขยายมาก ออกเอย
          ตราบสิมาซุ้มตั้ง                          แต่ปาง

          ๐     ที่ผนังเดอมตั้งราก               รายเสา ในนา
          พายนอกวางเสาราย                   รอบห้อม
          จุ่งถึงที่ลำเนา                             แนวนอก กระแพงเฮย
          แห่งสิมาซุ้มล้อม                         หลากบรรพ์
                                                             (ประชุมจารึกวัดพระเชตุพนฯ : กรมพระปรมานุชิตชิโนรส)

                     ๐ ----------------------------- ๐

          ตัวอย่างโคลงดั้นวิวิธมาลีตรีพิธพรรณ บางส่วน
แสดงคำเอก คำโท, คำสร้อย,  คำสัมผัสภายในบท
โดยเฉพาะการรับส่งสัมผัสระหว่างบท  ในคำที่ ๓  ของบาทที่ ๒  แบบตรีพิธพรรณ

          โคลงดั้นวิวิธมาลีตรีพิธพรรณ
           (โคลงดั้นนิราศตามเสด็จทัพลำน้ำน้อย : พระยาตรัง)

          ๐     เพิงพื้นคูหาศห้อง             หนเหว
          ทดท่อวารินไหว                       หวั่นเต้น
          ขันแข่งดุรงค์เรว                       รัวย่าง น้อยนา
          คิดจะชวนน้องเหล้น                 หลั่งสนาน ฯ

          ๐     เชิงเขาตีนตกตั้ง               ตามเดือน ตกแฮ
          ลาดลื่นชานเสลา                     ลดเลี้ยว
          รุกขาระหงเรือน                       เรียวรุ่น
          พายุโพนย้ายเกี้ยว                    กิ่งกัน
                                                 (โคลงดั้นนิราศตามเสด็จทัพลำน้ำน้อย : พระยาตรัง)


          โคลงดั้นวิวิธมาลีตรีพิธพรรณ
           (ประชุมจารึกวัดพระเชตุพนฯ : กรมพระปรมานุชิตชิโนรส)

          ๐     ไพจิตรพิลาศล้ำ                  ลายเต ลาเฮย
          ล้วนแต่อาวุธยงค์                        แย่งหมั้น
          หย่างใหม่บุเรฤา                          รังขจิตร ไว้นา
          เรียงขจ่างสาดถซร้องขั้น               คาบเครือ

          ๐     ของเครื่องเบื้องประดับด้าว    แดนใน ทวารเฮย
          ดำแหน่งเหนือใต้สถาน                  ถิ่นข้าง
          ที่แค่อ่างสิลามี                              แมกปลูก ไว้นา
          ไม้แปลกละคู่แสร้งสร้าง                 ใส่เคียง
                                                   (ประชุมจารึกวัดพระเชตุพนฯ : กรมพระปรมานุชิตชิโนรส)

          สำหรับโคลงสี่ดั้นตรีพิธพรรณคงแสดงตัวอย่างไว้ให้เห็นแต่เพียงเล็กน้อยเท่านี้  เนื่องจากแปลกจากโคลงสี่ดั้นปกติเพียงนิดหน่อยเท่านั้น

          - Black Sword -
           (หมู มยุรธุชบูรพา)
 
                              
                                    • กลับสู่หน้า สารบัญ โคลง  ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอน ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน ฉันท์  ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท ^คลิก
                                    • กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท ^คลิก