- ทุตะวิลัมพิตะมาลาฉันท์ ๑๒ -
ทุตะวิลัมพิตะมาลาฉันท์ ๑๒ (ทุตะ-วิ-ลำ-พิตะ-มาลา-ฉัน) เป็นฉันท์ที่ตำราฉันทศาสตร์ได้ให้อัตถะไว้ว่า ถือเอาซึ่งลักษณะอันแปลกขจัดเสียซึ่งลักษณะฉันท์
๑.) รูปแบบของทุตะวิลัมพิตะมาลาฉันท์ ๑๒
หนึ่งบท จะมี ๒ บาท
แต่ละบาทแบ่งเป็น ๒ วรรค
วรรคหน้ามี ๗ พยางค์ วรรคหลังมี ๕ พยางค์
(รวมเป็น ๑๒ พยางค์ในหนึ่งบาท)
๒.) ลักษณะบังคับ ครุ –ลหุ (ดูผังด้านบนประกอบ)
ครุ-ลหุ แต่ละบาทจะมีลักษณะเหมือนกันทุกบาท คือ
ลหุ-ลหุ-ลหุ-ครุ-ลหุ-ลหุ-ครุ .............. ลหุ-ลหุ-ครุ-ลหุ-ครุ
โดยแต่ละบาทจะแบ่งจังหวะการอ่านเป็น ๔ - ๓ .......... ๓ - ๒ เหมือนกันทุกบาท
๓.) ลักษณะการส่งสัมผัส (ดูผังด้านบนประกอบ)
- สัมผัสภายในบท -
คำสุดท้ายของวรรคแรก เชื่อมสัมผัสไปยังคำที่ ๓ ของวรรคที่ ๒
คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ส่งสัมผัสไปยังคำสุดท้ายของวรรคที่ ๓
- สัมผัสระหว่างบท -
หากแต่งมากกว่า ๑ บท
คำสุดท้ายของบทก่อนหน้า ส่งสัมผัสไปที่คำสุดท้ายในวรรคที่ ๒ ของบทต่อไป
- ตัวอย่างคำประพันธ์ -
- ทุตะวิลัมพิตะมาลาฉันท์ ๑๒ -
๐ ณ ธุรอุต/ตมะกิต สุรมิจ/ฉะพลัน
เพราะธุระนั้น/แหละจะบรร- ลุประสงค์/ประสิทธิ์
๐ นรฤควรฤดิสัน- ถวะพรรค์อมิตร
ผิวะประมาทก็จะคิด ประทุษันตราย
๐ คุณะประโยชน์จะอุบัติ อภิพัฒนะหลาย
ณ ศุภชาตนระหมาย บิตุมาตุพงศ์
๐ สมณะปราศทมะใจ บมิใฝ่ประสง-
ค พจะสัตยะคง ฤจะควรกะเพศ
๐ สมณะกอบทมะใจ และก็ใฝ่ ณ เหตุ
บมิละสัตย์พจิเภท รหพรหมจรรย์
๐ ผิชนะน้อมอภิวาท นก็อาตม์ปฏิวันทน์
และภชะเสพนระสัน- ถวะเราแหละควร
๐ นระมิควรปฏิบัติ ศุภอรรถะมวล
กะชนะหวังบริบวรณ์ ณ อนัตถผล
๐ สมัยะกาลจะขจัด คณะสัตว์และตน
กษณะล่วงชิพชน ก็จะเสื่อมสลาย
๐ บมิวิเหฐบรชน ก็จะขวนจะขวาย
สุอภิวัฒนะหลาย ณ ประชานิกร
............. ฯลฯ .............
(ธรรมานุสสรณ์ : อุบลวรรณ)
- ทุตะวิลัมพิตะมาลาฉันท์ ๑๒ -
(ต้นแบบ ซึ่งแปลงจากคัมภีร์วุตโตทัย โดยกรมพระปรมานุชิตชิโนรส)
๐ ชินะกถาคณนา วนิดาประมาณ
พฤสติเพธพิสดาร อดิเรกพิปราย
๐ ปิตุพิทักษบ่มี ชนนีก็วาย
ชนมหนึ่งปิตุมลาย ชิวมาตุยัง
๐ อนุชะหนึ่งปิตุเรศ และชเนตติทั้ง
อุภัยะอยู่ก็ระวัง นิจกาละบ่ขาด
๐ พนิตะหนึ่งนิรมา ปิตะดาพินาศ
ตระกุละภาติกะชาติ บริบาลก็มี
๐ อนุชะโคตรพิทัก ษะและภัคินี
ประยุรญาติและชี บริรักษ์ก็หลาย
๐ สริอนงค์คณะอัษ ฏะและจัดธิบาย
บุรุษลักรติหมาย ลหุบาปประมาณ
๐ วนิตะหนึ่งกุลสอง สหะพร้องสมาน
พจนุญาตปฏิญาณ จะประกอบวิวาห์
๐ อนุชะหนึ่งขติเยศ วรเชษฐ์ประชา
สฤษดิทัณฑอนา ธก็หวงก็ห้าม
๐ พนิตะหนึ่งธนกิต และสนิทก็ตาม
กมละสันถวะถาม คณนาก็สอง
๐ คฤหประโภคะปฏา บริจาคะปอง
ภิรติอีกคณะผอง กุลพงศ์ประสาท
๐ บุรุษะรับครุภา ร ศิราก็ปราศ
และกติกานุชทาษ ภริยาพะงา
๐ วนิตะเชลยและมหุติ อรนุชคณา
สมระเสน่หสมา คมะคู่ก็ครอง
๐ ผิและจะนับคณะหญิง ทศยิ่งก็สอง
บุรุษะเสวนะปอง อติโทษก็หนัก
๐ วิทุรชาติชนะร้าง บมิรางจะรัก
กุศลกรรมบถะจัก บริสุทธิ์สุภา
๐ กลประกาสิตะนาม กระตามบุรา
ทุตะวิลัมพิตะมา- ละวิจิตรฉันท์
๐ ธิรวิจารณลักษ ณ อดักก็ครัน
ครุกะจิตตนิพัน ธะบ่ง่ายบ่งาม ๚ะ ๛
(ฉันทศาสตร์ : กรมพระปรมานุชิตชิโนรส (จารึกวัดพระเชตุพนฯ))
(จารึกไว้อยู่ทิศตะวันตก ณ เสาพระระเบียงพระอุโบสถชั้นใน ต้นที่ ๒๓ นับจากพระวิหารพระปัญจวัคคีย์ - พระวิหารพระนาคปรก)
บ้านกลอนน้อยลิตเติลเกิร์ล
- Black Sword -
(หมู มยุรธุชบูรพา)
•
กลับสู่หน้า สารบัญ ฉันท์ คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน ร่าย คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน กาพย์ คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน โคลง คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน โคลงกลบท คลิก •
กระโดดสู่ห้องเรียน กลอนกลบท คลิก •
กระโดดสู่ห้องศึกษา ภาพโคลงกลบท คลิก